در پرورش طیور صنعتی، تغذیه و سلامت دستگاه گوارش رابطه نزدیکی با هم دارند. از طرف دیگر فرمول جیره و مدیریت خوراک دهی با تأثیر بر هضم و جذب، در عملکرد نهایی نیز اثر می‌گذارد. عوارض و بیماریهای گوارشی ناشی از تغذیه نامناسب و محیط آلوده، خصوصا در دوران رشد اولیه جوجه‌ها مشکل سازتر است. برای دست‌یابی به عملکرد مطلوب در مزارع صنعتی پرورش مرغ و نیز برآورد اهداف اقتصادی لازم است

مقدمه

کاوه جعفری خورشیدی*، هادی قزل سفلو¹و غلامرضا پولادي²

*استادیار گروه علوم دامی ، دانشکده کشاورزی،  دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر

Kavehjk@yahoo.com

¹دانشجوی دوره کارشناسی ارشد علوم دامی،  دانشکده کشاورزی،  دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر

Hadi_aram128@yahoo.com

²دانشجوی دوره کارشناسی ارشد علوم دامی،  دانشکده کشاورزی،  دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر

gholamrezapooladi@yahoo.com

چکیده :

           پروبیوتیک مکمل غذایی میکروبی زندهای است که اثرات سودمندی از طریق بهبود تعادل روده بر حیوان میزبان دارد. پروبیوتیک به عنوان جایگزین آنتی بیوتیک بوده که در مقادیر مختلف به عنوان محرک رشد در پرورش جوجه هاي گوشتي مورد استفاده قرار مي گيرد.با توجه به افزایش روز افزون تقاضای مصرف کنندگان نسبت به مواد غذایی طبیعی با منشا آلی و در نهایت نیاز به فن آوری های نوین جهت افزایش بازده ي تولید دام ها، توجه به پروبیوتیک به عنوان یکی از این فن آوری ها روز به روز بیشترمی شود. این مقاله به بررسی داده هایی  می پردازد  که نشان می دهد پروبیوتیک ها چه اثرات مثبتی برعملکرد فیزیولوژیکی داشته و راه هكاریی که اجازه خواهد داد، درحال حاضر یا درآینده به عنوان خوراک های کاربردی که مدعی بهبود سلامت ( افزایش تولید یا کاهش خطر ابتلا به بیماری) هستند، طبقه بندی شوند. مقاله به معرفی پروبیوتیک ها و بررسی مواردی از جمله نحوه عمل، تاثیر برایمنی بدن، رشد، ضریب تبدیل غذایی، رقابت برای چسبیدن به میزبان، هضم و جذب و درمان بیماری ها می پردازد. در نهایت به نظر می رسد پروبیو تیک ها جایگاه ویژه ای درپرورش طیورخواهند یافت ؛ اگرچه تعداد ارگانیسم های کشف شده ساکن در دستگاه گوارش که خاصیت پروبیوتیکی دارند، اندک می باشد ولی در آینده ارگانیسم های پروبیوتیک بیشتری کشف شده و از طریق مهندسی ژنتیک توسعهخواهد یافت.

واژه های کلیدی: پروبیوتیک،  رشد طیور،  سيستم ايمني،  ضریب تبدیل،  عملکرد  جوجه های گوشتی

گیاهان مختلف دارای خواص زیاد و متفاوتی هستند، با این حال خوب است بدانیم که برای هر بیماری یا مشکل خاص، چه گیاهانی مفیدتر است.

اما این بدان معنا نیست که آن ها را به صورت خودسرانه و به مقادیر زیاد دریافت نماییم. پروفسور روگر بیارد، پژوهشگر دانشگاه آدلاید می گوید: بسیاری از ترکیبات گیاهی می ‌توانند حاوی غلظت ‌های کشند‌ه‌ ای از آرسنیک، جیوه و سرب باشند. این مواد ممکن است سبب بروز بیماری های جدی و یا حتی منجر به مرگ مصرف کننده شوند، به ویژه اگر در مقادیر بسیار زیاد مصرف شده و یا به جای خوردن، تزریق شوند.

نکته ی قابل ملاحظه ی دیگری که لازم می دانم آن را عنوان کنم این است که گیاهان دارویی مختلف را با توجه به توصیه‌ های اطرافیان و دوستان و بدون هیچ گونه مطالعه و آشنایی مصرف نکنید و استفاده از این گیاهان بهانه ای نباشد که در دوران بیماری، درمان اصلی خود را به تعویق بیندازید و از خوردن داروهایی که پزشک تان تجویز کرده است، فاصله بگیرید.

اعمال طبيعي بافتها به پايداري اسمولاريته كل مايعات داخل و خارج سلولي بستگي دارد.

يونهاي عمده پلاسما شامل سديم، كلر، پتاسيم، فسفات، سولفات و منيزيم هستند.

بالا رفتن درجه حرارت بدن باعث افزايش غلظت يونهاي سديم و كلر و كاهش غلظت يونهاي فسفر و پتاسيم مي شود.

با اين وجود تنش حرارتي در پرندگاني كه بطور طبيعي آب بدن خود را از دست داده بودند، ‌هيچگونه تغيير معني داري در غلظت سديم، پتاسيم، كلر و كلسيم يا اسمولاريته خون بوجود نياورد ولي غلظت فسفات سرم كاهش يافت.

نتايج متفاوت مشاهده شده در آزمايشات مختلف به دليل تطابق پذيري پرندگان با افزايش دما است.

در دسترس بودن آب جهت كمك به خنك شدن تبخيري از طريق سطوح تنفسي ضروري است.

افزودنی های غذائی مانند پروبیوتیک، پری بیوتیک و آنزیم ها اگر در برنامه های عمومی رشد صنعتی جوجه های گوشتی و بوقلمون (به خصوص در جیره های بر پایه ذرت و سویا) اضافه شود، می تواند عملکرد آنها را بهبود ببخشد. خوراک در تجارت و صنعت طیور به تنهائی بیشترین هزینه این صنعت را تشکیل می دهد، از این رو دستیابی به ضریب تبدیل پائین تر، یک هدف اصلی به شمار می آید. به هر حال حداقل کردن ضریب تبدیل لزوماً منجر به دست آوردن کمترین هزینه کل وزن زنده نخواهد شد. به همین خاطر متخصصین تغذیه و دامپزشکی معمولاً به دنبال اجزای غذائی یا افزودنی هائی می گردند که تحت شرایط استاندارد منجر به رشد قابل قبول طیور شود. ضمن این که هزینه کمتری در بر داشته باشد.

افزودنی های غذائی مانند پروبیوتیک، پری بیوتیک و آنزیم ها اگر در برنامه های عمومی رشد صنعتی جوجه های گوشتی و بوقلمون (به خصوص در جیره های بر پایه ذرت و سویا) اضافه شود، می تواند عملکرد آنها را بهبود ببخشد. خوراک در تجارت و صنعت طیور به تنهائی بیشترین هزینه این صنعت را تشکیل می دهد، از این رو دستیابی به ضریب تبدیل پائین تر، یک هدف اصلی به شمار می آید. به هر حال حداقل کردن ضریب تبدیل لزوماً منجر به دست آوردن کمترین هزینه کل وزن زنده نخواهد شد. به همین خاطر متخصصین تغذیه و دامپزشکی معمولاً به دنبال اجزای غذائی یا افزودنی هائی می گردند که تحت شرایط استاندارد منجر به رشد قابل قبول طیور شود. ضمن این که هزینه کمتری در بر داشته باشد.

محصولاتی (در صنعت طیور) که تحت شرائط مزرعه به بهبود سلامت دستگاه گوارش کمک کند و عملکرد پرنده را افزایش دهد، مشخص و معین نیستند. ترکیباتی که عموماً وجود دارد، آنتی بیوتیک ها و ضد کوکسیدیوزها هستند. در حال حاضر چندین ترکیب دیگر نیز استفاده می شود. بعضی از این ترکیبات به همراه محصولات عاری از آنتی بیوتیک یا ترکیبات حاوی آنتی بیوتیک به کار می روند. بقیه ترکیبات به منظور کمک به هضم غذا و سلامتی حیوان در جیره های استاندارد صنعتی همراه با تجربه های مدیریتی به کار می رود. از جمله این مواد، پروبیوتیک ها، پری بیوتیک ها، اسیدهای چرب ضروری، آنزیم ها، تنظیم کنندهای سیستم ایمنی و اسیدهای آلی هستند که همگی در صنعت طیور استفاده می شوند، تا سلامتی و عملکرد آنها را بهبود بخشیده و هم چنین امنیت غذائی را بالا ببرند. در مورد این که متخصصین صنعت طیور چه دیدگاهی نسبت به این ترکیبات دارند، نظرات این چنین است: دکتر دانیل هوگ از جمله متخصصین تغذیه می گوید: در این زمینه علاقمندی زیادی نشان داده شده، اما هنوز شک و شبهه زیادی نیز وجود دارد. تعدادی از شبهاتی که در مورد این محصولات وجود دارد، به نحوه ارزیابی موارد استفاده آنها بستگی دارد. دکتر پیتر فرکت پروفسور و متخصصین تغذیه از دانشگاه کارولینای شمالی می گوید: موفقیت در این زمینه ذهنی است، زیرا عملکرد حیوان به عوامل متعددی بستگی دارد. بعضی مواقع اثرات داخلی قفس تأثیرات این مواد را نشان نمی دهد، اما اثرات مزرعه ای این تأثیرات را نشان می دهد.

او توضیح می دهد که شرایط مزرعه ای با شرایط آزمایشگاهی در یک دانشگاه قابل مقایسه نیست، او افزود هر کسی فکر می کند، افزودن آنتی بیوتیک در غذا نتیجه بخش خواهد بود. اما در مطالعات و سخنرانی ها تنها دو سوم جواب موافق به این مسئله داده اند. شما همین نتایج را در مورد بعضی از این مواد جایگزینی خواهید گرفت. تحت شرایط تجاری، پرندگان در فارم های مختلف با شرایط گوناگون روبه رو خواهند بود، که در شرایط دانشگاهی این چنین نخواهد بود. آنتی بیوتیک ها برای پوشاندن اشتباهات و شبهات، گزینه مناسبی هستند. حالا، مدیران باید تصمیم بگیرند که چه مشکلاتی وجود دارد و سپس اسباب و لوازمی که این مشکلات را به خوبی حل کند انتخاب کنند.

● پروبیوتیک ها

باکتری های مفید دستگاه گوارش می توانند مواد قندی، ویتامین ها، اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب فرار را برای پرندگان فراهم سازند. پروبیوتیک ها، میکرو ارگانیسم های مفیدی هستند که به حیوانات خورانده می شوند. این میکرو ارگانیسم ها ضد باکتریابی تعفن زا و مولد آمونیاک در روده بزرگ هستند. لاکتوباسیلوس یک پروبیوتیک معمولی است که از طریق تحریک سیستم ایمنی عمل فاگوسیتوز را افزایش داده و تولید ایمونوگلوبین را در خون بالا می برد. مخمرها مخصوصاً Saccharomyces cerevisiae باعث آزاد شدن مانانواولگوساکاریدها می شوند. مانانواولگوساکاریدها از طریق باند شدن با باکتری های روده، تعداد آنها را در آسترروده کم می کنند پروبیوتیک ها می توانند با عوامل بیماری زائی که از مواد غذائی مصرف می کنند و مکان هائی که این عوامل بیماری زا می خواهند در روده اشغال کند نیز رقابت نماید. Lution ـ Avi (آوی لوشن) در حال حاضر توسعه دادن استفاده از Salmonella typhimurium در موش ها با همکاری کمپانی prince Ayre می باشد.

آوی لوشن یک پروبیوتیک محتوی اسیدلاکتیک و مخمر زنده است. آوی لوشن هم چنین دارای اسپورهای باسیلوس و دیواره سلولی مخمر نیز می باشد. دکتر هوگ گزارش می دهد که این محصولات هم وزن را افزایش می دهند و هم باعث کاهش ضریب تبدیل در طیور می شوند. نشان داده شده که آوی لوشن تلفات را نیز کاهش می دهد. پروبیوتیک دیگر، Calsporin کالسپرین است که از باسیلوس بوبیلس ۳۱۰۲ـ C ساخته شده است. این محصول به وسیله کارخانه آمریکائی کالپیس Calpis ساخته شده و طبق گفته دکتر هوگ باعث بهبود افزایش وزن و ضریب تبدیل شده و تلفات را کاهش می دهد. Bacillus subtills می تواند از طریق روده پرنده عبور کرده و در بستر، زندگی کند. او گفت که این امر به خاطر این که باعث کاهش تعداد کلستریدیا در بستر می شود می تواند مفید باشد. (Bioplus ۲B) تولید Chr.Hansen می کند که از دو فرم باسیلوس تشکیل شده است. این محصول به منظور افزایش رشد در خوک تهیه شده ، اما دکتر هوگ گزارش داده است که در اروپا در تغذیه مرغ گوشتی استفاده می شود. Primacle یک محصول ترکیبی است که به وسیله Starlab ارائه داده شده است. این ترکیب شامل Lactobacillus acidophilus،LCasei،bifidobacteria و Enterococcus faecium می باشد. Primacle به طور گسترده در آمریکا با مرغ گوشتی و بوقلمون امتحان شده است و چندین سال نیز در بازار بوده است. دکتر هوگ می گوید: که محصولات پروبیوتیک در بازار روزبه روز بهتر و بهتر می شوند. معمولاً پروبیوتیک ها به غذا اضافه می شوند، اما می تواند به همراه آب نیز استفاده شوند. تکنولوژی پوششی Coating thechnology این میکرو ارگانیسم ها می توانند باعث بقای غذاهای پلتی گردند.

● پری بیوتیک

اکثر پری بیوتیک ها به وسیله حیوانات تک معده ای مثل طیور قابل هضم نیستند، اما توسط میکروب های موجود در دستگاه گوارش پرنده قابل تخمیر می باشند. از جمله پری بیوتیک ها عبارتند از: کربوهیدرات های الیگو فروکتوز، فروکتوالیگوساکارید، مانان الیگوساکارید و اینولین پری بیوتیک ها ممکن است به طور انتخابی جمعیت باکتری های مفید موجود در دستگاه گوارش مثل bifidobacters و لاکتوباسیلوس ها را زیاد کند. بعضی از پری بیوتیک ها از جمله فروکتوالیگوساکاریدها گفته می شود که یک عمل bifindogenic دارند. bifidobacters اسید استیک تولید می نماید، که این اسید عمل باکتری کشی انجام می دهد. در دیواره سلولی مخمرها، مانان الیگوساکارید پیدا می شود. هر یک عدد دیواره سلولی می تواند ۱۰۰ جفت سلول Ecoli را جذب کند. مانان الیگوساکارید جزء فعال Mas ـ Bio است که توسط کارخانه Altech تولید می شود. دکتر فرکت که آزمایشات زیادی روی تغذیه Mas ـ Bio انجام داده است گفت: در اولین مصرف توسط گله ای که استفاده کرده ممکن است به خوبی عمل نکند، اما بعد از چند بار مصرف، یک اثر افزایشی را خواهد داشت. زیرا همان طور که میکروفلور داخل بدن پرنده را تغییر می دهد میکروفلور محیط پرورش را نیز تغییر می دهد.

مانان الیگوساکارید با باندکردن سالمونلا و E.Coli می تواند مشکلات کلستریدیائی را کاهش دهد. بر طبق گفته های دکتر هوگ، مانان الیگوساکارید می تواند باعث بهبود افزایش وزن، ضریب تبدیل و قابلیت ماندگاری در مرغ گوشتی و بوقلمون گردد. دکتر فرکت توضیح داد که یک لایه ساختمانی گلیکوپروتئینی در دیواره سلولی مخمر وجود دارد که خیلی شبیه گلیکوپروتئین موجود در آستر روده پرنده می باشد. باکتری به جای روده به مانان الیکوساکارید باند می شود. او گفت: که به نظر می رسد که باکتری های باند شده باعث افزایش پاسخ سیستم ایمنی می شود، زیرا این باکتری ها از بین رفته و خاصیت آنتی ژنتیک دارند، اگرچه نمی توانند باعث آلودگی پرنده شوند. تعداد دیگری از مواد سلولی مخمر شبیه بتاگلوکان، خاصیت آنتی ژنتیک دارند و به نظر می رسد باعث تحریک سیستم ایمنی می شوند. چندین کارخانه مخمرسازی، مخمر را به منظور استفاده در غذای طیور تولید می کند. مخمر زنده یک پروبیوتیک به شمار می آید اما، تولیداتی که بر پایه دیواره سلولی مخمر ساخته می شوند، پری بیوتیک محسوب می شوند.

● آنزیم

آنزیم ها پروتئین هائی هستند که به عنوان کاتالیزورهای بیلوژیکی بسیار فعال عمل می کنند. کاربرد آنزیم در غذا باعث افزایش قابلیت هضم مواد مغذی شده و میکروفلور دستگاه گوارش را تغییر می دهد. در جیره های دارای گندم یا جو استفاده از آنزیم خیلی معمول است. دکتر فرکت می گوید که: آنزیم ها به منظور بهبود استفاده از مواد مغذی به غذا اضافه می شوند. اما مردم به منظور کاهش هزینه فرموله کردن جیره از آن استفاده می کنند. در عمل شما بعضی مواقع شاهد بهبود رشد و تحمل بیشتر در برابر بیماری های مشخصی هستید. در تئوری، غذا به کمک آنزیم بیشتر به وسیله پرنده هضم می شود و پتانسیل سوبسترا برای بعضی از باکتری ها در مقایسه با پرنده کاهش می یابد. هم چنین آنزیم ها با عمل روی بعضی از ترکیبات مشخص جیره و تولید محصولات هضمی که باکتری های مفید بتوانند استفاده کنند، میکروفلور محیط روده را به سمت محیط سالم تری سوق می دهند، کاربرد آنزیم ها به منظور تصحیح یا کنترل میکروفلور روده قابل مشاهده خواهد بود. دکتر فرکت می گوید که ممکن است تغییرات کمی در میزان جذب مشاهده شود؛ اما مسئله مهم تر تغییر در فلور میکروبی دستگاه گوارش و سلامتی بهتر طیور است. مثال در این مورد این است که چگونه آنزیم می تواند بعضی از پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای شبیه آن چیزی که در گندم و جو یافت می شود را بشکند و رشد باکتری های مفید را بهبود بخشد. با اضافه کردن آنزیم، نشاسته غیرقابل هضم شبیه یک پری بیوتیک عمل می کند. چندین مزارع پرورش بوقلمون در آمریکا هم اکنون در حال استفاده از آنزیم ها در جیره های بر پایه ذرت و سویا هستند، ضمن این که اکثر مزارع برزیلی نیز در جیره هایشان از آنزیم استفاده می کنند. آنزیم ها معمولاً اگر در جیره ای با انرژی کم به کار روند بهتر عمل می کنند.

با اضافه کردن آنزیم فیبر شکسته شده و رشد باکتری های مفید را بهبود می بخشد. در آمریکا، معمولاً از جیره هائی با انرژی بالا استفاده می شود زیرا چربی های ارزان زیادی وجود دارد، امروزه آنزیم های بسیار زیادی در بازار وجود دارد. اخیراً کمپانی Prince Agri محصول Reap را به عنوان بهبود دهنده قابلیت هضم نشاسته ارائه کرده است. آنزیم فعال در Hemicell از تعاونی Chem، بتاماناز است که کربوهیدرات های متصل به پروتئین را در کنجاله سویا می شکند. کنجاله سویا حاوی فیبرهای ضد تغذیه ای است که مانع استفاده طیور از خوراک می شود. بتاماناز فیبر را هضم کرده و سودمندی غذا را بهبود می بخشد. Rovabio محصول Adisseo شامل گزیلاناز و بتاگلوکوناز است. این ماده افزودنی می تواند در جیره های بر اساس ذرت و سویا و هم چنین بر اساس گندم استفاده شود. Danisco سازنده (۱۵۰۲ Avizyme) است، که می تواند قابلیت هضم ذرت را بهبود ببخشد. Kemzyme محصول Kimen مخلوط آنزیم هائی است که منظور بهبود قابلیت هضم تمام جیره ها استفاده می شود. فیتاز آنزیمی است که به منظور استفاده از فسفرهای آلی موجود در غلات در طیور استفاده می شود.

این آنزیم می تواند میزان نیاز به مکمل های آلی فسفات را در جیره کاهش دهد و در نتیجه میزان فسفر را در مدفوع کاهش دهد. فیتاز هم چنین می تواند از طریق شکستن پیوند بین فسفر و مولکول های آلی در غذا، انرژی و آمینواسیدهای بیشتری برای پرنده فراهم کند. کارخانه های متعددی آنزیم فیتاز را به منظور استفاده در جیره طیور می سازند. تحقیقات اساسی انجام شده در جیره های براساس گندم، مشخص کننده وجود فیتاز طبیعی در گندم است. بنابراین در جیره های بر پایه ذرت و سویا نسبت به جیره هائی که براساس گندم متعادل می شود، مقدار کمتری فیتاز وجود دارد. به همین خاطر فسفر کمتری در اختیار طیور قرار می گیرد. از این رو کسانی که در کار تغذیه طیور هستند مقدار بیشتری فیتاز در جیره به کار می برند، تا فسفر دفع شده از طریق مدفوع کاهش یابد. روش مشخص کردن میزان کارائی پروبیوتیک ها، پری بیوتیک ها، آنزیم ها و بقیه افزودنی ها معمولاً آسان نیست. هوگ می گوید: اگر این مواد اثرات تغذیه ای داشته باشد، عملکرد پرندگان را در داخل قفس بهبود می دهد. اما اگر این مواد اثر بهبود سلامتی داشته باشند، از نظر صفات داخل قفسی خوب عمل نمی کنند.

با افزایش تراکم پرنده سودمندی استفاده از پروبیوتیک و آنتی بیوتیک افزایش می یابد. دکتر هوگ گفت: که برای ارزیابی یک ماده غذائی نیاز به ارائه سئوالات و فهم روش عمل آن ماده می باشد. اگر کسی عنوان کرد که سه نکته می تواند باعث بهتر شدن ضریب تبدیل شود، باید بحث شود و سئوال شود که این عمل چرا و به چه شکل صورت می پذیرد. در ابتدا متخصصین تغذیه پی به نحوه عمل محصول برده و سپس می تواند محصولاتی را که در سیستم مورد نظر بهتر جواب می دهد را سفارش دهند. دکتر هوگ می گوید: میزان استفاده از این نوع افزودنی ها افزایش خواهد یافت، اگرچه ما سعی در استفاده از آنتی بیوتیک را داشته باشیم. وی افزود که پذیرش و استفاده از این نوع ترکیبات رو به رشد است. افزایش آگاهی در مورد نحوه کار این مواد منجر به افزایش استفاده از این نوع مواد خواهد شد.

 ترجمه: مهندس علی مشگلی، کارشناس ارشد تغذیهه دام و طیور و مسئول روابط عمومی مرکز آموزش جهاد کشاورزی همدان

منابع مورد استفاده

Okeefe,T(۲۰۰۵) Digestive aids: A brave new world of nutrition. Poultry International. Vol. ۴۴,No. ۷,pp:۲۶ ۳۰

آموزش های علمی کاربردی

نويسنده: دکتر امير هوشنگ فلاح راد
عضو هيات علمي دانشكده دامپزشكي دانشگاه فردوسي مشهد

حفظ فاصله ٧٠ روز از زمان وضع حمل تا زمان اولين تلقيح و افزايش باروري دو مسأله مهم در
گاوداريهاي شيري ميباشد آه سبب افزايش بازده گله هاي گاوهاي شيري ميشود . نتيجه اين آار توليد
شير و گوساله بيشتر و آاهش در هزينه ها ميباشد.
تشخيص فحلي در گاوها اولين قدم در حامله آردن آنها است . بسياري از ماده گاوهاي شيري
٥٠ روزگي از زايمان تخمك اندازي انجام - در ٣ هفته اول بعد از زايمان و در حدود ٩٠ % آنان در فاصله ٦٠
ميدهند. در بسياري از ماده گاوها تشخيص فحلي بعلت نارسائي هاي موجود بطور صحيح انجام
نميشود. علاوه بر اين در بسياري از گاوهائي آه تلقيح انجام ميشود حاملگي صورت نپذيرفته و حيوان
و اين در حالي است آه (Repeat Breeder Cows) بعد از مدتي دوباره علائم فحلي را نشان ميدهد
اين دو گروه .(Anestrous Cows) بعضي ديگر گاوها بعد از زايمان اصلا علائم فحلي را نشان نميدهند
اخير را بعنوان گاوهاي مسأله دار (و يا مسأله ساز ) ميناميم . در اين جزوه روشهاي مديريتي براي
افزايش باروري در اينگونه گاوها مورد بررسي قرار ميگيرد.
بديهي است آه آارشناسان و آساني آه اين جزوه را مطالعه ميكنند توقع معجزه نداشته
سعي بايد بر اين باشد آه مشكلي را آه در زماني طولاني بوجود آمده در زماني نه چندان آوتاه و بلكه
در فاصله زماني مناسب و با بكارگيري شيوه هاي مديريتي صحيح حل نمايند . بنابراين تشخيص و تميز
زود در مورد نارسائي هاي توليد مثلي براي افزايش راندمان توليد مثل در دامداريها لازم مينمايد.
نارسائي هاي هورموني و تغذيه اي مؤثر در توليد مثل دام:
:(True anestrus) ١- عدم فحلي واقعي
همانطوريكه قبلا ذآر شد؛ بعد از گذشت ٥٠ روز از زايمان در بيشتر ماده گاو ها چرخه تخمداني شروع
شده و تخمدانها فعال ميگردند . علي ايحال؛ چرخه فحلي در گاوهائي آه در وضع حمل دچار مشكلاتي
بوده و يا اينكه بعد از وضع حمل تعادل انرژي در آنها بشدت منفي ميباشد دير تر آغاز ميشود . بعد از
وضع حمل؛ تعادل انرژي در ماد ه گاوها عامل مؤثرتري در تاخير اندازي فحلي نسبت به ميزان توليد شير
ميباشد. بنابراين در زمان وضع حمل، ماده گاوها ميبايست در شرايط بدني خوبي قرار داشته و ميزان
ماده خشك مصرفي نيز بايد در آوتاهترين مدت ممكن به بيشترين مقدار خود برسد.
هورمونها و داروهاي بسيار ي براي درمان عدم فحلي بكار برده شده اند ولي هيچكدام بطور
واقعي مؤثر نبوده اند . براي حل اين مشكل بايد شيوه هاي عالي مديريتي را براي گاوهاي پرتوليد بكار
گيريم تا موفق به حل مسائل توليد مثلي در گله شويم.
٢- آيست هاي تخمداني:
رشد آيست هاي تخمداني در گاوهاي شير ي يكي از دلايل جدي عدم باروري در گاوهاي شيري
ميباشد. آيستهاي تخمداني عموما به آيسه هائي آه شبيه فوليكول ميباشد اطلاق ميشود آه
٢ سانتيمتر داشته و بمدت ده روز يا بيشتر (در صورت عدم وجود يك جسم زرد ) در / حداقل قطري برابر ٥
روي تخمدان باقي بمانند.
دو نوع آيست تخمداني وجود دارد : ١- آيست فوليكولار ٢- آيست لوتئال . آيست فوليكولار
معمولا بصورت تكي و يا چندتائي در روي يك و يا هردو تخمدان وجود دارد . ديواره اين نوع آيست ها
نازك بوده و ميزان توليد استروژن توسط آنان آم است . آيست هاي لوتئال معمولا تكي بوده و در روي
يك تخ مدان قرار دارند و داراي ديواره ضخيمي ميباشند . آيست لوتئال ممكن است مقادير متوسطي از
پروژسترون ترشح نمايد. ٧٠ % آيست هاي تخمداني فوليكولار مي باشند.
هشتاد درصد گاوهائي آه داراي آيست هاي تخمداني ميباشند علائم فحلي را نشان
نميدهند (آنستروس واقعي ) ليكن ٢٠ % آنان ممكن است فحلي هاي متوالي با علائم شديد نشان
٦ درصد دامهاي يك گله را - وقوع آيست هاي تخمداني ممكن است بين ٣٠ .(Nymphomania) دهند
تحت تاثير قرار داده و در ميان گله هاي گاوهاي شيري مختلف نيز با درجات متفاوتي گزارش شده
است. در اين حالت گاوها تا هنگام وجود ا ين عارضه غير بارور ميباشند . آيستهاي تخمداني عمدتا در
٦٠ روز اول بعد از زايمان ديده ميشوند . بهبود خودبه خودي آيست هاي تخمداني و از سر گيري چرخه
هاي طبيعي فحلي حتي بدون درمان هم ديده شده . نيمي از ماده گاوهائي آه قبل از اولين تخمك
اندازي و ٢٠ % گاوهائي آه بعد از اولين تخمك اندازي دچار آيست شده اند بطور خودبه خودي و بدون
درمان به سيكل باز ميگردند . ماده گاوهاي داراي آيست تخمداني را بايد بلافاصله بعد از تشخيص
صحيح مورد درمان قرار داد زيرا فاصله بين شروع درمان تا باروري بطور متوسط ٥٠ روز ميباشد.
در حال حاضر مؤثرتر ين هورمونهاي توصيه شده براي درمان آيست هاي تخمداني در ماده
توسط لوب قدامي هيپوفيز LH سبب آزاد سازي GnRH ميباشد . درمان بوسيله LH و يا GnRH گاوها
سبب ميشود آه؛ حد اآثر در فاصله ٣٠ روز از شروع درمان، LH و يا GnRH ميگردد. درمان بوسيله
سيكل طبيعي فحلي در ٨٠ % گاوها دوباره شروع گردد . دامنه شروع درمان تا شروع فحلي معمولا بين
٢
در روز نهم بعد از F2 ١٨ الي ٢٣ روز متغيير بوده اما اين زمان را ميتوان با تزريق يك دوز پروستاگلندين
به ١٢ روز آاهش داد. LH و يا GnRH تزريق
عدم باروري گاوها آه بدليل آيستهاي تخمداني ايجاد شده است را ميتوان پيشگيري آرد .
يكي از راههاي ممكن، انتخاب ژنتيكي و حذف ماده گاوها و فرزندان آنها از گله بوده و در اين راستا
استفاده از اسپرم گاوهاي نري توصيه ميشود آه اولاد آنها سابقه آيست تخمداني ندارند . متاسفانه
عدم دسترسي به اطلاعات ژنتيكي غالبا اين آار را با مشكلاتي مواجه ميسازد . بسياري از محققين
دو هفته بعد از زايمان ميتواند سبب پيشگيري از وقوع آيستهاي GnRH گزارش آرده اند آه تزريق
تخمداني شده و تخمك اندازي در ماده گاوهاي داراي فوليكولهاي بزرگ را تسريع آرده و با آاهش
آيستهاي تخمداني سبب آم شدن تعداد گاوهاي حذفي با سابقه عدم باروري ميشود.
مسائل غير طبيعي بعد از زايمان:
بازدهي توليد مثل گاو ميتواند با مسائل دوره خشكي، وضع حمل و در ابتداي دوره شيردهي مرتبط
باشد (جدول شماره ١). بايد سعي شود آه علاج واقعه را قبل از وقوع آرده و منتظر ظهور مسائل
توليد مثلي نشد . بعضي از مسائلي آه سبب بروز مشكلات ديگري ميشوند ميبايست قبل از وقوع و يا
بلافاصله بعد از وقوع حل شوند مثلا تب شير معمولا در گاوها با جفت ماندگي توام ميگردد.
جدول شماره ١: اثرات مسائل اتفاق افتاده در طول دوره شير دهي در توليد مثل (اطلاعات جمع آوري
شده از ٢٣٥٢ گاو در ١٤ گاوداري شيري در ايالت ميسوري-آمريكا).
Calving to first Calving Interval (CI) نوع مسأله
Service (CFS)
Conception Rate(CR)
١/٨ ٨٦ بدون مسأله ٣٩٥
٢/٣ ٩٩ عفونت و يا التهاب رحم ٤٣٣
٢/١ ١٠٧ تخمدانهاي آيستي ٤٤٧
٢ ٩٢ جفت ماندگي ٤١٩
٢/٢ ١٤١ عدم فحلي ٤٨٠
٢/٤ ٨٠ سقط جنين ٤٠٢
گاوهاي خشك ميبايد از گاوهاي شيرده جدا شده و بر اساس توصيه هاي داده شده تغذيه
گردند. بطور آلي ميزان انرژي و پروتئين خام در جيره نبايد زياد از حد بوده ولي فيبر آافي بايد در جيره
منظور شود . ميزان آلسيم جيره بايد متعادل و آافي ب وده اما از حد لازم تجاوز ننمايد . نسبت بين
١باشد. / آلسيم و فسفر جيره بايد در حد ٥
جهت اطمينان پيدا آردن از اينكه گاو باندازه مورد نياز انرژي، پروتئين و مواد معدني در جيره
روزانه دريافت ميكند، پس از وضع حمل، مقدار دريافتي روزانه بايد بر اساس جداول استاندارد و ميزان
توليد شير روزانه تنظيم گردد . در حاليكه مقدار انرژي دريافتي روزانه بطور مستقيم با مسائل توليد
مثلي ارتباط دارد، هيچ نوع ماده افزودني به جيره غذائي وجود ندارد آه بتواند به مسائل توليد مثل بطور
مستقيم آمك نمايد.
تامين محيطي مناسب براي دام در طول دو ره حاملگي يك امر اساسي بنظر ميرسد . ايجاد
محيطي خشك و وجود سر پناه در تابستان و زمستان در گاوداري ضروري است . در صورتيكه هوا اجازه
ميدهد زايمان بايد در فضا هاي باز صورت گيرد تا ماده گاو و گوساله در معرض باآتريها و ساير عوامل
بيماريزا آه بيشتر در محيط هاي بست ه تكثير ميشوند قرار نگيرند. نتيجه اين امر، ماده گاوهاي سالمتر و
آمتر شدن تلفات گوساله خواهد بود . اگر اين امكان وجود ندارد آه گاوها در فضاي بيرون وضع حمل
نمايند، جهت زايمان، مي بايد آنها را در زايشگاه هائي آه آف آن با بستر مناسب پوشيده شده
نگهداري آرد . زايشگاهها را بايد بلافاصله بعد از تخليه تميز و ضد عفوني آرده و حداقل دو بار در سال
بمدت دو هفته خالي نگه داشت.
اغلب ضروري بنظر ميرسد آه ماده گاوي آه دچار جفت ماندگي شده است تا زمانيكه مسأله
حل نشده جدا از گاوهاي ديگر نگهداري شود . علاوه بر اين آمك به ماده گاو در زمان وضع حمل بدون
رعايت اصول بهداشتي اغلب منجر به بروز عفونت (بخصوص در محيط هاي آلوده ) در رحم گاو شده آه
بازده توليد مثل گاو را پائين مي آورد . ماده گاوها در زمان وضع حمل بسيار مستعد به عفونت هاي
دستگاه توليد مثل بوده و بويژه در صورت بروز جفت ماندگي اين امر تشديد ميشود.
جفت ماندگي:
ماده گاوهائي آه جفت آنها پس از ١٢ ساعت از وضع حمل دفع نگردد معمولا دچار التهاب رحمي
گرديده و احتمال ايجاد متريت در آنها بيشتر از گاوهائي است آه در اين فاصله جفت آنها خارج گرديده
است. در هر دو حالت پس از دفع جفت، رحم گاوهاي د سته اوّل نيز بعد از مدتي به حالت طبيعي خود
را (Days Open) بازگشت ميكند و جفت ماندگي تاثيري در قدرت باروري ندارد هرچند طول دوره باز
افزايش ميدهد . اين نكته نشان مي دهد آه در صورت آنترل عفونتهاي ناشي از جفت ماندگي، اثرات
جفت ماندگي بر قابليت توليد مثل دام اند ك خواهد بود . تعداد گاوهائي آه دچار جفت ماندگي ميگردند
٣
نسبت مستقيم با دوقلوزائي و يا سخت زائي دارد . وضع حمل گوساله هائي آه طول دوره حاملگي
مادرانشان آوتاه تر و يا بلند تر از حد طبيعي است معمولا سبب افزايش جفت ماندگي ميشود.
علائم آلينيكي جفت ماندگي معمولا توسط دامداران و آارشناسان با تجربه بخوبي قابل رؤيت
ميباشد ولي گاهي بعلت باقي ماندن تمامي جفت و يا قسمتي از آن در داخل رحم، امكان ديدن آن
وجود ندارد . بيشتر گاوها در ابتداي امر علائم شديد آلينيكي را نشان نميدهند و فقط توليد شير آاهش
٢٠ درصد گاوهائي آه دچار جفت ماندگي - پيدا آرده و گاو اشتهاي آ متري نشان ميدهد . در حدود ٣٠
هستند دچار عفونتهاي ملايم و يا حاد رحمي ميگردند . مهمترين علائم خارجي بيماري، ترشحات بدبو و
آويخته شدن جفت از مهبل ميباشد . جفت باقيمانده معمولا بين ٧ الي ١٠ روز از زمان زايمان از رحم
خارج ميگردد.
محققين روشهاي چندي را براي درمان جفت ماندگي پيشنهاد ميكنند آه عبارتند از خارج
ساختن جفت با دست، خارج آردن و تزريق توام آنتي بيوتيك درون رحم، تزريق عضلاني و حتي خارج
نكردن جفت بدون درمان.
١- خارج آردن جفت با دست:
بيشتر دامپزشكان اعتقاد دارند آه خارج آردن جفت با دست فقط در صورتيكه با آشش ملايم بتوان اين
آار را انجام داد توجيه پذير است . در اين حالت بايد تمام آارونكل ها را از آوتيلدونها جدا آرد . متاسفانه
اآثر دامداران بر بيرون آوردن جفت با دست تاآيد داشته و اين امر سبب به خطر انداختن سلامت گاو
شده و عمدتاً باعث عدم باروري ماده گاو ميگردد.
:(Ecbolics) ٢- محرآهائي آه سبب انقباض ميو متريوم ميشوند
٢٤ ساعت بعد از زايمان، تزريق اوآسي توسين - بعضي از دامپزشكان توصيه ميكنند آه در فاصله ٤٨
ميتواند در خروج جفت مؤثر باشد . تحقيقات اخير نشان ميدهد آه مداوا با يك دوز تنهاي او آسي توسين
در گاوهائي آه بطور طبيعي زايمان آرده ويا حتي در گاوهائي آه در هنگام وضع حمل نياز به آمك دارند
باعث آاهش وقوع جفت ماندگي نميشود . درمان جفت ماندگي با تزريق استروژن بلافاصله بعد از
زايمان نيز سبب آاهش قدرت باروري ميگردد.
٣- آنتي بيوتيكها:
گزارشات مر بوط به نتايج درمان جفت ماندگي ضد و نقيض ميباشند . در يك آزمايش در گاوهائي آه دچار
جفت ماندگي بوده و مورد تزريق تترا سيكلين درون رحمي قرار گرفته بودند، راندمان توليد مثل مشابه
گاوهائي بود آه دچار جفت ماندگي نشده (و طبيعتا مورد درمان نيز قرار نگرفته بودند ) بو د در حاليكه
راندمان توليد مثل گاوهاي درمان شده بهتر از گاوهائي بود آه دچار جفت ماندگي شده ولي مورد
درمان قرار نگرفته بودند . گاوهاي اخير مورد معاينه واژينال قرار گرفته بودند . ساير محققين گزارش آرده
اند آه تزريق تتراسيكلين درون رحمي سبب آاهش راندمان توليد مث ل شده و عدم درمان نتايج بهتري
داده است . درمان گاوهائي آه در هنگام وضع حمل نياز به آمك داشته و يا دچار جفت ماندگي شده
بودند با آنتي بيوتيكها بصورت درون رحمي و با تزريق عمومي آمكي به پيشگيري متريت نكرده و در
گاوهاي درمان شده حتي مواردي از پيومتر گزارش شده است.
عفونت هاي رحمي:
حتي در صورت عدم بروز جفت ماندگي، رحم در زمان وضع حمل بسيار مستعد نفوذ ميكروبها ميباشد .
رحم ماده گاوها تا ٤٨ ساعت پس از زايمان به انقباضات شديد خود ادامه ميدهد . گاو در طول اين مدت
را تخليه ميكند . حالات غير عادي در مورد بازگشت رحم (Locia ؛ جفت و بيشتر مايعات رحمي (يا لوچيا
به وضعيت طبيعي را نميتوان با توشه رآتال در هفته اول بعد از زايمان تشخيص داد . در آن زمان رحم
هاي طبيعي و غير طبيعي از دسترس شخص معاينه گر خارج بوده و نميتوان رحم را بخوبي لمس آرد .
در حدود ١٠ الي ١٥ روز بعد از زايمان ميتوان رحم را با توشه رآتال معاينه آر ده و بازگشت رحم به
حالت طبيعي را ارزيابي آرد . در روزهاي ١٤ الي ١٨ ، در رحم طبيعي، هيچ نوع تجمع مايعات درون رحم
وجود ندارد . آاهش اساسي حجم رحم و بهبود وضعيت آندومتريوم در روزهاي ٤٠ الي ٥٠ بعد از زايمان
بايد آامل شده باشد.
در دو هفته اول بعد از زايمان، بطور طبيعي مايعاتي از رحم گاوها خارج مي شود آه رنگ آن
ممكن است قرمز تيره، قهوه اي يا سفيد باشد . اگر بازگشت رحم به حالت عادي طولاني باشد، ترشح
اين مايعات ممكن است تا ٣٠ روز بعد از زايمان بطول بيانجامد . نبايد ترشح اين مايعات را غير طبيعي
دانست مگر اينكه اين ترشح ات بد بو و متعفن باشد، يكماه بعد از زايمان هنوز هم ادامه داشته باشد و
يا اينكه گاو ساير علامات آلينيكي را ظاهر سازد.
بعضي از گاوها دچار عفونتهاي رحمي ميشوند . در اين حالت عوامل متعددي در شدت بيماري
و ميزان همه گيري آن مؤثر است . اين عوامل عبارتند از : گونه و شدت بيماريزائي ميكروبهاي عامل
عفونت، وضعيت دفاعي بدن گاو و سطح تغذيه آن و در نهايت بهداشت محيط گاوداري . در هنگام زايمان
باآتريها سبب آلودگي رحم گاوها ميگردد . بيشتر ميكروارگانيزمها فقط بطور موقت در دستگاه توليد مثل
ساآن ميشوند و بازگشت رحم به حالت طبيعي سبب راندن آنان به بيرون از رحم ميشود . در گاوهائي
٤
آه دچار عفونتهاي رحمي ميگردند گاهگاهي گونه هاي آلستريدويوم در محيط بي هوازي رحم بعد از
زايمان تكثير شده و سبب متريت شديد همراه با مسموميت ناشي از سموم باآتريهاي فوق ميگردند .
مي گويند. ديگر گونه هاي باآتريائي نيز ممكن است در رحم (Septic Metritis) آه به آن متريت سپتيك
يافت گردند اما آنها اثرات آمي در ميزان باروري بعدي دارند . اين ميكروبها ممكن است آنزيم پني
سيليناز توليد آنند آه در انتخاب و راه استفاده از آنتي بيوتيكها اثر گذاشته و استفاده از آنتي بيوتيكها را
محدود آند . آنزيم فوق سبب ميشود آه پنيسيلين و مشتقات آن بي اثر شده و تزريق داخل رحمي آنها
سود بخش نباشد.
گويچه هاي سفيد خون از جمله نوتروفيلها، بطور آلي پاك آننده رحم از ميكروبها مي باشند .
توانائي گويچه هاي سفيد خون در نابود آردن باآتريها پس از سخت زائيه ا، سقط جنين، آسيبهاي وارده
به دستگاه توليد مثل در هنگام وضع حمل و يا خارج آردن جفت آاهش شديد پيدا ميكند . اثرات سوء
مواد ضد عفوني آننده رحم و همچنين آنتي بيوتيك هاي تزريقي بداخل رحم را نيز همواره بايد در نظر
داشت. شدت عفونتهاي رحمي ميتواند از شكلهاي ملايم ت ا انواع شديد تغيير آندو اين تفاوت مربوط
ميشود به تفاوت در نوع ميكروارگانيزم عامل بيماري . انواع ملايم تر عفونت هاي رحمي ميتواند سبب
تاخير در بازگشت رحم به حالت طبيعي و اشكالاتي در باروري هاي بعدي گردد . انواع حاد متريت مثل
متريت سپتيك ميتوانند سلامت عمومي دام را به خطر بياندازند. علائم متريت حاد شامل تب،
افسردگي، آاهش توليد شير و بي اشتهائي ميشود . در پيومتر معمولا جسم زرد پايدار مانده و چرك در
رحم در رحم تجمّع پيدا مي آند . رحم تحت تاثير پروژسترون ترشح شده از جسم زرد بوده و پروژسترون
سبب پائين آمدن خاصيت ريزه خ واري گويچه هاي سفيد موجود در رحم ميگردند . گاوهائي آه دچار
پيومتر ميباشند به ندرت علائم ديگري بجز عدم فحلي و وجود چرك در ترشحات رحم را نشان ميدهند.
رفته و سبب تخريب (Oviducts) ترشحات از رحم آلوده ممكن است بداخل مجاري تخمدانها
سلولهاي پوششي آن مجاري شده و در نهايت موجبات انسداد آنها را فراهم آورد . انسداد مجاري
تخمدان منجر به نازائي آامل گاو ميگردد . تشخيص انسداد مجاري تخمدان با ملامسه آنها امكان پذير
نمي باشد ولي تشخيص چسبندگي تخمدانها آه متعاقبا ممكن است اتفاق بيافتد با ملامسه آنها از
طريق توشه رآتال امكان پذير ميباشد.
محققين تعدادي هورمون، آنتي بيوتيك و آنتي سپتيك را جهت درمان عفونتهاي رحمي
پيشنهاد داده اند آه متاسفانه بسياري از اين توصيه ها بر پايه مشاهدات آنترل نشده است . بهترين
درمان آنتي بيوتيكي براي عفونتهاي رحمي تزريق داخل رحمي اآسي تتراسيكلين يا تزر يق عضلاني
پني سيلين در مراحل اوليه بعد از زايمان و همچنين تزريق داخل رحمي و يا عضلاني پني سيلين ٣٠
روز بعد از زايمان گزارش شده است . مداواي گاوهاي شيري با آنتي بيوتيك سبب ظهور آنتي بيوتيك در
شير ميگردد.
بهترين انتخاب براي درمان پيومتر ميب اشد. اين درمان سبب تخليه رحم در F2 پروستاگلندين
PGF2 ٣ روز از شروع درمان ميگردد . در متريت هاي مزمن استفاده از - ٨٠ درصد گاوها بعد از ٩ -٩٠
روزهاي باز به روزهائي اطلاق ميشود آه .(Days Open) سبب آوتاهتر شدن تعداد روزهاي باز ميشود
مانند رسپتال، گونادورلين و ) GnRH حد فاصل بين زايمان و فحلي منجر به آبستني ميباش د. مداواي با
فرتاژيل) دو هفته بعد از زايمان ميتواند سبب بهبود باروري در گاوها بشود ليكن اين نوع درمان ميتواند
سبب افزايش تعداد گاوهاي مبتلا به پيومتر نيز بشود مخصوصا در گله هائي آه تعداد عفونتهاي رحمي
زياد است.
همانطوريكه قبلا متذآر شديم، گاوهائي آه در هنگام زايمان داراي مشكلاتي از قبيل تب
شير، سخت زائي و جفت ماندگي ميباشند بيشتر در معرض بيماريهاي رحمي ميباشند تا گاوهائي آه
زايمان هاي آاملا عادي دارند . اين گاوها بايد تحت نظر بوده و آوچكترين حالات غير عادي آلينيكي را از
نظر دور نداشته تا در صورت لزوم تحت درمان قرار گيرند . درمان آليشه اي تمام گاوها بعد از زايمان با
آنتي بيوتيكها هميشه سودمند نبوده و گزارشاتي مبني بر پائين آمدن درصد باروري در چنين حالاتي
منتشر شده است . ميتوان با رعايت شديد اصول بهداشتي در محيط زايشگاه و در هنگ ام آمك به
زايمان سبب آاهش و حتي جلوگيري آامل از بروز عفونتهاي رحمي بعد از زايمان شد . مديريت صحيح
در طول دوره خشكي گاو نيز ميتواند سبب آاهش عفونتهاي رحمي گردد . اين روشهاي مديريتي اثرات
بهتر و سالمتري نسبت به روشهاي درماني آليشه اي با آنتي بيوتيكها و يا مواد ضد عفوني آننده
دارند.
مسائل دست و پا و رابطه آن با توليد مثل:
انتخاب ژنتيكي و همچنين مديريت صحيح در مورد مسائل دست و پا با مشكلات مربوط به توليد مثل
ارتباط دارند . در مطالعه اي آه رابطه بين مشخصات سم ها و تعداد زيادي از مشخصات ديگر مورد
ارزيابي قرار گرف ته بود، گاوهائي آه سه يا چهار دوره شيرواري را پشت سر گذاشته بودند در مقايسه
با گاوهائي آه قبل از سه يا چهار دوره تلف شده بودند داراي سم هاي آوتاه تر و با زاويه بيشتري
بودند. در گاوهاي دسته اول تعداد روزهاي باز نيز آمتر بود . ميزان باروري در دو ماه بعد از شر وع لنگش
در حدود ١٠ % پائين تر از ساير زمانها است . همچنين، گاوهائي آه داراي مسائل دست و پا ميباشند
نميتوانند به دفعات روي گاوهاي ديگر بپرند و يا اجازه دهند آه گاوهاي ديگر بر پشت آنها سوار شوند .
وجود برنامه مرتب و خوب براي گاهش مسائل دست و پا الزامي ميباشد و احتمالا بهترين روش اينست
٥
آه برنامه سم چيني هميشه در هنگام خشكي گاوها انجام شود . علاوه بر نكات بالا در هنگام انتخاب
اسپرم بايد نسبت به بهبود آيفيت سم نيز توجه شود.
: (Repeat Breeders) گاوهاي برگشتي
گاوي آه سابقه سه بار تلقيح منجر به عدم آبستني دارد گاو برگشتي ناميده ميشود . اينگونه گاوها
داراي فواصل معين بين فحلي ها بوده، حداقل يك بار زايمان آرده (و لذا داراي نارسائي هاي ژنتيكي نيز
نيستند)، آمتر از ١٠ سال سن داشته، هيچگونه شواهدي دال بر نواقص دستگاه تناسلي آنان در
هنگام معاينه رآتال وجود نداشته و هيچگونه ترشحات غير عادي رحمي نيز ندارند . گاوهاي برگشتي
يكي از بدترين انواع مشكلات مديريتي در يك گله گاو شيري ميباشند.
بطور آلي ميزان باروري در گله رابطه مستقيمي با تعداد گاوهاي برگشتي دارد . در گله هائي
آه درصد باروري پائين ميباشد تعداد اينگونه گاوها نيز زياد است و بر عكس اگر درصد باروري بالا باشد
تعداد گاوهاي برگشتي آم است . براي مثال اگر درصد باروري در گله اي ٣٠ % باشد درصد گاوهاي
برگشتي ٣٤ % بوده و اگر درصد باروري ٧٠ % باشد گاوهاي برگشتي فقط ٣% آن گله را تشكيل
ميدهند. بنابراين آارشناسان قبل از اينكه وضعيت برگشت تلقي ح ها را در نظر بگيرند بايد ميزان باروري
را مورد مطالعه قرار دهند.
مشكلات مربوط به گاوهاي برگشتي ممكن است به شرح ذيل باشد: عدم هماهنگي
هورموني، افزايش تعداد جنين هاي غير عادي، آسيب هاي وارده به رحم بعلت زخم هاي موجود در
دستگاه تناسلي و يا زخم هاي ايجاد شد ه در هنگام تلقيح. اشتباه در تشخيص فحلي نيز ميتواند مزيد
بر علت شود . در يك مورد ١٢ گاو از ١٤ گاو برگشتي سر انجام بارور شدند و ٨٠ % گاوها در دوره هاي
بعدي مشكلي از نظر باروري نشان ندادند . تزريق روتين آنتي بيوتيكها و مواد ضد عفوني آننده به رحم
گاوهاي برگشتي ا ثرات خوبي نداشته و سبب بهبود وضعيت باروري گله نميشود . بعلاوه تزريق آنتي
بيوتيكها و مواد باآتري آش سبب ميشود آه اينگونه مواد بداخل شير نفوذ آند آه از نظر آارخانه شير
غير قابل قبول است.
بلافاصله بعد هر تلقيح سبب بهبود در م يزان باروري در GnRH اخيرا گزارش شده آه استفاده از
ميتواند سبب اوولاسيون GnRH گاوهاي برگشتي شده است . دليل اين امر هنوز مشخص نيست ليكن
در گاوهاي داراي تاخير در اوولاسيون گردد يا اينكه جسم زرد سريعتر رشد آرده و پروژسترون آافي
جهت نگهداري حاملگي ترشح شود.
References
1. Allrich. R. D. (2001). Ovarian Cysts in Dairy Cattle, Department of Animal
Sciences, Purdue University, West Lafayette, IndianaReviewed
2. Butler, W. R., R. D. Smith. (1989). Interrelationships between energy balance on
postpartum reproductive function In dairy cattle. J. Dairy Sci. 72. 767- 783.
3. Butler. W.R. (2001). Nutrition and Reproduction Interrelationships in dairy cattle.
Department of Animal Science, Cornell University, Ithaca NY 14853
4. Gong, J. G., and Webb, R. (1993) Control of ovarian follicle development in domestic
ruminants: its manipulation to increase ovulation rate and improve reproductive
performance. Animal Breeding Abstracts 64, 195-204.
5. Gong, J. G., Campbell, B. K., Baramley, T. A., Gutierrez, C. G., Peters, A. R. and
Webb, R. (1996) Suppression in the secretion of follicle-stimulating hormone and
luteinizing hormone, and ovarian follicle development in heifers continuously infused
with a gonadotrophin-releasing hormone agonist. Biology of Reproduction 55, 68-74.
6. Kirk, J. H. (1999). Review of Reproductive Hormones For Dairy Cows. Veterinary
Medicine Extension, University of California, Davis. Tulare, CA 93274.
7. Lucy M.C., Billings H. J., Butler W. R., Ehnis L. R., Fields M. J., Kesler D. J., Kinder J.
E., Mattos R. C., Short R.. E., Thatcher W. W., Wettemann R. P., yelich J. V., and
Hafs H. D. (2001). Efficacy of an intravaginal progesterone insert and an injection of
PGF2α for synchronizing estrus and shortening the interval to pregnancy in
postpartum beef cows, peripubertal beef heifers, and dairy heifers. J. Anim. Sci.
2001. 79:982-995.
8. Murray. B. B. (2002). Maximizing Conception Rate in Dairy Cows. Heat Detection
Division, Agriculture and Rural History. Written Feedback and technical inquiries:
livestock@omafra.gov.on.ca. Queen's Printer for Ontario. Last Updated: March 3,
2002.
9. Smith John F. and Kim A. Becker. (2000). The Reproductive Status of Your Dairy Herd
Guide D-302, Extension Dairy Specialist, Extension 4-H Agent Cooperative Extension
Service College of Agriculture and Home Economics.

تاثیر انسولین و IGF ها در تولید مثل

مقدمه

تولید مثل یکی از مهمترین پارامترهای تعیین کننده در پرورش گاو و گوسفند است و با توجه به پائین بودن وراثت پذیری این صفات توجه به مکانیسم های تولید مثلی امری مهم است که شناخت کامل از هورمون های تاثیر گذار مورد توجه قرار می گیرد. فرآیند های تولید مثلی، همانند دیگر فرآیندهای فیزیولوژیک،به وسیله فرسته های گوناگون همچون هورمون ها، فاکتورهای رشد، و سازه های محیطی مانند نور تنظیم می شوند. فعالیت دستگاه تولید مثل را گروهی هورمون تنظیم می کنند که اثر مستقیم بر بافت های تولید مثلی می گذارند که می توان آن ها را هورمون های اولیه تولید مثلی نامید.به هرحال، کنش بهینه دستگاه تولید مثل نیازمند همکاری هورمون های ثانویه تولید مثلی، فاکتورهای رشد و در برخی موارد دخالت سازه های محیطی(برای نمونه،نور) است بررسی های گسترده تر برای شناخت کار دستگاه تولیدمثلی، شمار هورمون های ثانویه و فاکتورهای رشد را روز به روز بیشتر می کند بنابراین به نظر می رسد ارزش این گروه بندی های هورمونی( اولیه و ثانویه)کاهش یافته است.در این میان برخی هورمون ها هستند که بیشتر اثر خود را برای یک عمل خاص انجام می دهد و بیشترین مقدار ترشح نیز دارا می باشد مثل هورمون انسولین که در سلولهای لانگرهانس تولید و ترشح می شود و بیشترین تاثیر خود را بر تنظیم گلوکز و شبه گلوکز خون دارد که شامل جلوگیری از تولید گلوکز و تبدیل گلوکز های اضافی به اشکال دیگر انرژی می باشد.

این هورمون بر تولید مثل هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیر مستقیم تاثیر گذار است که در متن به شرح کامل آن خواهیم پرداخت.پژوهش های بسیار کمی در مورد تاثیر انسولین بر تولید مثل وجود دارد و همچنان نیاز به مطالعات بسیار زیادی دارد در ایران هیچ پژوهشی در این مورد انجام نشده است برای بوجود آمدن بستر تحقیقات بر روی این مکانیسم شناخت و به وجود آمدن بستر پژوهش بسیار باید مورد توجه قرار گیرد

انسولین

انسولین هورمونی است که از سلولهای بتای جزایر لانگرهانس غده لوزوالمعده ترشح می‌شود. ساختمان آن از دو زنجیره پلی‌پپتیدی A و B ساخته شده که بوسیله پیوندهای دی‌سولفور به یکدیگر متصل شده‌اند. نقش این هورمون در تنظیم قند خون (گلوکز) شناخته شده است. ژن انسولین در روی بازوی کوتاه کروموزوم شماره 11 قرار گرفته است.

ساخت انسولین در سلولهای B جزایر لانگرهانس صورت می‌گیرد. در این حالت انسولین به صورت پیش هورمون است و پس از تغییر و تحولاتی که در ساختار آن ایجاد می‌شود به انسولین تبدیل می‌شود. ترشح انسولین به جریان خون پیچیده بوده، بطوری که یون کلسیم در آن نقش داشته و در نتیجه بوسیله عمل اگزوسیتوز محتویات دانه‌های ترشحی به محیط خارج سلولی ترشح می‌شود. گلوکز محرک ترشح انسولین است. به این صورت که گیرنده‌های اختصاصی گلوکز بر روی سلولهای بتا ، تحریک ترشح انسولین را در زمانی که گلوکز خون زیاد می‌شود، انجام می‌دهند.

تاریخچه

برای اولین بار در سال 1921 بوجود انسولین در عصاره جدا شده از جزایر لانگرهانس پی برده شد و به سرعت اثرات آن در کاهش قند خون شناخته شد و پس از مدت کوتاهی انسولین گاو و خوک در درمان بیماری قند در انسان مورد استفاده قرار گرفت.

 انسولین نخستین پروتئینی بود که: خواص هورمونی آن شناخته شد، به صورت کاملا خالص و متبلور تهیه شد، نوع و ردیف اسیدهای آمینه آن تعیین گردید و از راه مصنوعی تهیه شد. پروتئین پیش ساز آن شناخته شد و بالاخره اولین پروتئینی بود که به کمک روشهای تولید DNA نوترکیب (Recombinant DNA) برای مصارف تجاری تهیه شد.

Lechniak در سال 1999، نشان داد که هورمون رشد بر روی عملکرد گونادهای جنس نر موش تاثیرگذار است عمل هورمون رشد از طریق عامل رشد شبه انسولین(IGF) واسطه گری می شود.

Chase و همکاران (1998) نشان دادند که هورمون رشد و گیرنده آن و IGFI نقش اساسی در عملکرد طبیعی تولید مثل و رشد فولیکول دارند.

Koller و همکاران (1998) نشان دادند که هورمون رشد تنظیم کننده فعالیت تخمدان است.

ساختمان شیمیایی انسولین

انسولین پلی‌پپتیدی است که از دو زنجیره پپتیدی A و B تشکیل یافته است. تعداد اسیدهای آمینه در زنجیره‌ها که در زنجیره A برابر 21 و در زنجیره B برابر 30 می‌باشد، در انسولینهای جدا شده از اغلب گونه‌های حیوانی ثابت است. این دو زنجیره به کمک دو پل دی‌سولفور ، یکی بین اسیدهای آمینه شماره 7 از دو زنجیره و دیگری میان اسیدهای آمینه شماره 20 از زنجیره A و شماره 19 از زنجیره B با یکدیگر اتصال دارند. علاوه بر این ، ریشه‌های اسید آمینه ردیف 6 و 11 در داخل زنجیره A بوسیله پیوند دی‌سولفور به یکدیگر متصل هستند. مکان این پیوندها در گونه‌های مختلف ، ثابت است.

پژوهشگران با بررسی اثرات تغییرات شیمیایی هر یک از اسیدهای آمینه در ردیفهای مختلف ساختمان انسولین موفق شده‌اند، قسمتهایی از ساختمان انسولین را که برای بروز اثرات زیست شناختی آن ضروری هستند را تعیین کنند. انسولین در غلظتهای فیزیولوژیک به صورت یک مونومر ساده می‌باشد و در غلظتهای بالاتر ، انسولین پلیمریزه شده و ساختمان

 کمپلکس را به خود می‌گیرد و یونهای روی (Zn ) نقش بسیار مهمی را در ایجاد این کمپلکس بر عهده دارند.

بیوسنتز انسولین

بیوسنتز انسولین و بسته بندی هورمون به صورت دانه‌های ترشح کننده با نظم معین در درون سلولهای بتا جزایر لانگرهانس غده لوزوالمعده صورت می‌گیرد. ابتدا هورمون به صورت پری پرو انسولین توسط ریبوزومهایی که بر روی شبکه آندوپلاسمی خشن سلولها قرار گرفته‌اند ساخته می‌شود. این پیش ساز که دارای 23 اسیدآمینه آب گریز بنام قطعه رهبر است به داخل شبکه آندوپلاسمی هدایت می‌شود. در داخل شبکه این قطعه جدا شده و پیش ساز به "پرو انسولین" تبدیل می‌شود. آرایش فضایی این مولکول به صورتی است که شرایط ایجاد پلهای دی‌سولفور را فراهم می‌سازد.

در ساختمان پروانسولین ، از جهت ریشه آمین اتنهایی ، ابتدا زنجیره B قرار گرفته که با یک رشته اسید آمینه به نام "پپتید C" متصل شده و انتهای دیگر پپتید C با زنجیره A پیوند یافته است. پروانسولین به داخل دستگاه گلژی منتقل شده تا تحت تاثیر آنزیمهای پروتئولیز کننده، مولکولهای انسولین آزاد می‌شوند که پس از تجزیه دو زنجیره A و B پپتید C آزاد می‌شود. دو زنجیره A و B بوسیله پیوندهای دی‌سولفور به هم متصل می‌شوند و انسولین کامل را بهجود می‌آورند. ساختمان و شکل دانه‌های ترشح کننده انسولین در حین عبور از داخل غشای پلاسمایی تکمیل می‌شود. این هورمون با یون روی ترکیب شده و هگزامرهایی را تشکیل می‌دهند. این دانه‌ها تحت تاثیر تحریکات خاصی با غشای سلول درآمیخته و محتوای خود را به روش اگزوسیتوز به خارج می‌ریزند.

سیستم تنظیم ترشح انسولین

اثر گلوکز

افزایش گلوکز خون ، مهمترین عامل فیزیولوژیک تنظیم کننده ترشح انسولین است. غلظت گلوکز خون در حالت ناشتا (80 - 100 میلی گرم درصد) آستانه غلظتی است که تجاوز از آن با تحریک ترشح انسولین همراه است. و بیشترین اثر محرک گلوکز زمانی حاصل می‌شود که غلظت آن در خون به حدود 500 - 300 میلیگرم درصد برسد.

اثر اسیدهای آمینه ، اسیدهای چرب و ترکیبات کتونی غذاهای غنی از پروتئین ، ترشح انسولین را تحریک می‌نمایند و اسیدهای آمینه آرژینین ، لیزین و لوسین از محرکهای قوی ترشح انسولین هستند. اثر غلظتهای فیزیولوژیک اسیدهای چرب و ترکیبات کتونی در تحریک ترشح انسولین بسیار ضعیف است.

اثر سایر هورمونها

تعداد زیادی از هورمونها در ترشح انسولین موثر هستند. پلی‌پپتید مهار کننده معده‌ای (GIP) ، غلظتهای زیاد گاسترین ، سکرتین و گلوکاگن روده‌ایاز طریق افزایش غلظت AMP حلقوی داخل سلولی ، در تحریک ترشح انسولین شرکت دارند. اثر غلظتهای زیاد و طولانی هورمون رشد ، کورتیزول ، لاکتوژن جفتی ، استروژن و پروستروژن نیز منجر به افزایش ترشح انسولین می‌گردد.

اثر انسولین در تبادلات غشاهای سلولی

سرعت واکنشهای فسفوریلاسیون گلوکز و متابولیسم گلوکز در سلولهای عضلانی و بافت چربی با سرعت انتقال گلوکز به داخل سلول متناسب است. D - گلوکز و قندهای شبیه به آن برای عبور از غشا سلول نیاز به حامل دارند و در اغلب بافتها انسولین نقش تقویت کننده این سیستم حامل را بر عهده دارد. تحت تاثیر انسولین تعداد حاملها افزایش می‌یابد. علاوه بر گلوکز ، انسولین عمل انتقال اسیدهای آمینه ، یونهای پتاسیم و کلسیم ، نوکلئوتیدها و فسفات معدنی را از غشاهای سلولی تقویت می‌کند.

اثرات انسولین در متابولیسم گلوکز

انسولین با افزایش کمی و همچنین افزایش فعالیت تعدادی از آنزیمهای کلیدی در واکنشهای گلیکولیز کبدی مانند آنزیمهای گلوکوکیناز و پیروات کیناز ، مصرف گلوکز در مسیر گلیکولیز را افزایش داده و بطور غیرمستقیم از رها شدن گلوکز در پلاسمای خون جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر ، انسولین با کاهش فعالیت آنزیم گلوکز 6- فسفاتاز موجود در کبد از آزاد شدن گلوکز جلوگیری می‌کند. چون گلوکز 6- فسفات قادر به عبور از غشا سلول کبدی نیست، عمل انسولین منجر به نگهداری گلوکز در داخل سلولهای کبدی می‌شود.
یکی دیگر از اثرات انسولین که منجر به کاهش غلظت گلوکز در پلاسما می‌گردد، اثراتی است دیررس که در نتیجه مهار کردن واکنشهای نوسازی گلوکز حاصل می‌گردد. مهمترین آنزیم کلیدی در واکنشهای نوسازی گلوکز از مواد غیر قندی در کبد آنزیم فسفوانول پیروات کربوکسی کیناز می‌باشد که واکنش تبدیل شدن اگزالواستات به فسفوانول پیروات را کاتالیز می‌کند. انسولین با ویژگی خاص ، اثر بازدارنده در رونویسی ژن این آنزیم داشته و از سنتز RNA پیامبر مربوط به آن ، جلوگیری می‌کند.

اثر انسولین در متابولیزم چربیها

در بافتهای کبدی و چربی ، انسولین دارای اثر بازدارنده قوی در واکنشهای لیپولیز (تجزیه چربیها) است که این اثر نیز خود بطور غیر مستقیم به اثرات آنابولیسمی می‌انجامد. اثر بازدارنده انسولین در واکنشهای لیپولیز از دو راه صورت می‌گیرد. در حالیکه هورمونهای محرک واکنشهای لیپولیز یعنی گلوکاگن و اپی نفرین عمل خود را از طریق افزایش غلظت AMP حلقوی به انجام می‌رسانند، انسولین با اثری مخالف موجب کاهش غلظت AMP حلقوی می‌گردد. انسولین با فعال ساختن یک آنزیم فسفاتاز ویژه ، از فعالیت آنزیم لیپاز ، که در تجزیه چربیها نقش دارد جلوگیری می‌نماید. اثر بازدارنده انسولین در واکنشهای لیپولیز به کاهش غلظت اسیدهای چرب آزاد در جریان خون و نهایتا به افزایش اثرات انسولین در متابولیسم گلوکز می‌انجامد.

اثر انسولین در متابولیسم پروتئینها

انسولین اصولا دارای اثر آنابولیسمی در متابولیسم پروتئینها است به این معنی که واکنشهای سنتز پروتئینها را فعال ساخته و از تجزیه آنها جلوگیری می‌کند. انسولین جذب اسیدهای آمینه خنثی را توسط سلولهای عضلانی افزایش می‌دهد. اثر اصلی انسولین در افزایش سنتز پروتئینهای بدن (اسکلت ، عضله ، قلب و کبد) در طی مراحل واکنشهای بیوسنتز پروتئینها به ویژه در مرحله ترجمه RNA پیامبر به پروتئین ، بروز می‌نماید. انسولین قادر است با تغییراتی که در بعضی RNA های پیامبر (mRNA) ایجاد می‌نماید، در سنتز پروتئینهای خاص تاثیر بگذارد.

بیماریهای ناشی از بروز اختلال در ترشح انسولین

کمبود ترشح انسولین و همچنین پیدایش مقاومت در برابر عمل انسولین منجر به بیماری دیابت قندی می‌گردد. تقریبا 90درصد افراد بیمار ، مبتلا به دیابت قندی نوع II یعنی دیابت قندی غیر وابسته به انسولین هستند. این بیماران معمولا افراد چاقی بوده و غلظت انسولین در پلاسمای خون آنها زیاد است. که این افراد در پروتئینهای پذیرنده انسولین موجود در غشا ، دچار اشکال هستند.

نقش مهم انسولین در رشد و نمو اندامها در دوران جنینی را می‌توان با بررسی نوزادان غیر طبیعی مبتلا به سندرم لپرشونیسم ارزیابی کرد. در این نوزادان ، وزن بدن کمتر از حد طبیعی ، رشد عضلات ناقص ، مقدار چربی زیر پوست کم و عمر نوزاد کوتاه است. این نوزادان در برابر انسولین مقاوم هستند با اینکه مقدار هورمون در خون زیاد است ولی به دلیل نداشتن پروتئین پذیرنده انسولین ، قادر به استفاده از آن نیستند.

لوزوالمعده

لوزوالمعده یا

ارسال / ترجمه یا تدوین : مهندس مقصود باقرزاده

مشخصات دارویی برخی از رایج ترین داروهای دام و طیور / کاملا کاربردی

۱۴ دي ۱۳۹۰

1.آمپروکوکس20- آمپرولیوم 20% ؛به صورت پورد محلول در آب، پیشگیری ودرمان کوکسیدیوزدر طیور و نشخوارکننده. 2.ارس مولتی ویت، مولتی ویتامین؛ به صورت پودر محلول در آب، پیشگیری و  درمان عوارض ناشی از کمبود ویتامین و کمک به افزایش رشد و تولید گوشت، شیر و تخم مرغ.  3.کانی یون سوپر مینرال؛ مقدار مصرف یک کیلو در یک تن خوراک کنسانتره، نتایج در دام: در مرگ و میر ناشی از گنده خواری (پیکا) و لیسیون اجسام خارجی، رفع اسپاسم عضلانی و حفاظت جدی از جنین، جلوگیری از تغییرات رفتاری بر اثر  شوک ها و استرس، موثر در کاهش بیماری تب حمل ونقل- نتایج در طیور: در مرگ و  میر ناشی از بستر خوری، کیفیت پوسته و و جلوگیری از شکستن پوسته، بالا بردن  باروری و درصد جوجه دهی . 4.با سیویتاس؛ شامل ( باسیتراسین + vit + لیزوزیم) و به صورت پودر محلول  در آب، در عفونت های ناشی از باکتریها، عفونت های مقاوم به پنی سیلین، در  هنگام نارسایی کلیوی نباید آن را مصرف کرد. 5.آنتی اسیدور؛ پودر خوراکی حاوی 99% سدیم بیکربنات، دردرمان اسیدوز  ودرمان گوساله های زمین گیر بعلت اسهال یا سخت زایی، ضد عفونی دهان در بیماری  ویروس تب بزمکی. 6.پورگایتو؛ پودر خوراکی محرک دستگاه گوارش، مسهل اسموتیک، در درمان یبوست و انباشتگی نگاری نشخوار کننده گان. 7.اکسی تیلین؛ در جوجه: بیماری CRD، سینوویت عفونی وپاستوریولز- در  گوساله و گوسفند و گاو شیرده: تب حمل و نقل- در زنبور عسل: لوک آمریکایی و  اروپایی. ۸ .مولتی ویتامین؛ 9.ویتامنت؛ شمال مولتی ویتامین و عناصر کمیاب می باشد. در درمان آویتامینوز و کمبود مواد معدنی در طیور. 10.ویتالیت؛ شامل مولتی ویتامین و الکترولیت می باشد. در درمان  اویتامینوز و کمبود الکترولیت در طیور . 11. ارس رهیدراتان(ORS)؛ جبران کاهش آب و الکترولیت های بدن پس از بیماری  های عفونی، اسهال حا و استرس ناشی از واکسیناسیون و حل و نقل. 12.ویتابین (B- کمپلکس)؛ درمان کمبود انواع ویتامین B در  طیور. 13.اکسی تتراس 20؛ درمان عفونت های تنفسی و گوارشی در طیور، ماهیان و  زنبور. 14. پودر دایراستاپ؛ جهت در مان اسهال ساده میکروبی. 15.سم شو؛ پودر غیر خوراکی، درمان عفونت و گندیدگی سم(FOOT ROT). 16.بی کربنات سدیم خوراکی؛ در طیور: جایگزین کردن به جای نمک جیره جهت  جلوگیری از افزایش مصرف آب، کنترل ناهنجاری های پوسته تخم- در نشخوارکننده  گان: بالا بر دن راندمان غذا و کنترل اسیدوز ثکهبه، مصرف بیش از اندازه  بیکربنات سدیم سبب اختلالات گوارشی آنکالوز می شود. 17.Salinocox: سالینومایسین 12 %؛ کنترل کوکسیدیوزدر جوجه  گوشتی. 18.cygrocin؛ مادورایسین گرانول یک درصد (کوکسیدیواستات). 19.آمپرولیوم 250+اتوپابات 16؛ کوکسیدیواستات پودر ملوط دردان، کنترل  کوکسیدیوز و اسهال خونی در مرغ های مادر، گو.شتی و تخم گذار. 20.ای ویاکس 5%، سمدورامایسین 5%، درمان کوکسیدسن در طیور  گوشتی. 21.پروتکسین؛ پروبیوتیک کنسانتره( دارای سوی باکتری ، قارچ و محمز برای  کار دستگاه گوارش). 22.تایلوزین فسفات ؛ کیمیالوزین فسفات پودر مخلوط در دان آنتی بیوتیک  وسیع الطیف ، کنترل بیماری فرمن تنفسی CRD. 23.نئوکسی وت ؛ شامل ( نئومایسین + اکسی تترا سایکلین + مولتی ویتامین )  ، جهت درمان آنتروتکسمی و عفونت های تنفسی باکتریایی ، و سینوریت عفونی و  پیشگیری وبای مرغان. 24.ارس آمینوویت ؛ شاملا مولتی ویتامین + اسیدهای آمینه ، در درمان عوارض  ناشی از کمبود ویتامین ا و اسید های آمینه. 25. نئومایسین ؛ کیمیانئو 20 ، در درمان آنتریت باکتریایی . 26.آدویت ؛ درمان عوارض ناشی از کمبود ویتامین های A , D3 , و E در  دربیماری های عفونی . 27.داماکول ؛ آنتی بیوتیک باکتریسید ، درمان عفونت های روده _ معده ناشی  ا زEcoli. 28. کیمیاکسیت 3 ؛ آنتی بیوتیک ، خاصیت باکتری کشی . 29. میکروویت R؛ شامل مولتی ویتامین و مواد معدنی ، در نمان عوارض ناشی  از کمبود ویتامین و مواد ومعدنی کمیاب . 30.سالینومایسین ؛ کیمیامایسلین 12 ، گرانول در دان کوکسیدیوستات. 31. ارسپیرین _ ث ؛ شامل کرباسالات کلسیم و ویتامین ث ، پایین آوردن تب حاصل از استرس گرمایی و حمل و نقل. 32.تریسول 300 ؛ برای درمان عفونت های اولیه باکتریایی عفونی . 33.نفارزون ؛ درمان مسمومیت های شیمیایی غذایی دارویی و درمان بیماری  کلیوی و کبدی.. 34.اریتوماتیسین ؛ کیمیاارتیرو 20 : درمان بیماری فرمن تنفسی و عفونت  کیسه های هوایی و سینوزیت. 35.اکسی تترا سایکلین ؛ کیمیا سایکلین 50 : درمان CRD، کریزا ، وبای  مرغان ، سینوزیت در طیور . 36.اکسی وت 50% ، درمان سینوزیت ، CRD، اسهال های میکروبی و اسهال سفید  جوجه ها و بعنوان یک آنتی عامل رشد . 37. داماکول 20%کلسیتین 20% برای درمان عفونی باکتریایی  . 38.لورنسیت ؛ 10 بلیستر 10 عددی ، موثر در دفع کرم های روده در گربه و  سگ. 39. اکسی وت ؛ 500 میلی گرم ( اکسی تترا سایکلین )،50 بلوس داخل رحمی  ، جهت درمان عفونت هایرحم در گاو و گوسفند. 40.اکسی وت ؛ 100 میلی گرم ( " ) ، جهت د رمان عفونتهای تنفسی و اسهال در  گوساله ، بره و بزغاله. 41.پمادفایتو ؛ هند قارچ جلدی دام. 42. محلول لیکودرم ؛ 250 میلی لیتر قارچ کش ، بصورت موضعی در درمان انواع درماتییت ها، اختلالات فولیکولی مو . 43.تایلوجکت 20 % ؛ ( تایلوزین ) محلول تزریقی ، برای تزریق عضلانی در  گساله و گوسفند ، جهت درمان عفونت های ناشی از میکرواورگانیسم های حساس به  تایلوزیننظیر ، پنومونی ، گندیدگی سم ، التهاب رحم پستان . 44.اکسی وت 5% و 10% ؛ محلول تزریقی ( اکسی تترا سایکلین ) برای تزریق عضلانی و وریدی در دام . 45.سینکوپیک ؛ محلول تزریقی عضلانی ، در گوساله شیر خوار درمان پنو مونی  وانتریت باکتریایی در گوسفند و بز درمان گندیدگی سم و عفونت تنفسی. 46.shift؛ شوینده قوی با کف فراوان ، سرعت عمل و پوشش کامل در حفظ مواد  آلی تجمع یافته در کلیه سطوح ، استفاده در محلول هایی که چسبندگی فضولات و  چربی وجود دارد . 47. GPCB؛ ضد عفونی کننده و پاک کننده : ضد عفونی سالن مرغ داری ،  آبخوری و دان خوری دستی . 48.Afdekol؛ محلول ضد ویروس ، قارچ ، و میکروب ، ضد عفونی سطح کف سالن  ها ، کشتار گاه ها، و کارخانه جات جوجه کشی ، شستشوی تجهیزات ثابت و محرک و  ضد عفونی کننده هایی دیگر از قبیل . CID2000 , SANISOLHWPUUCOLIN 49. جرم هگزین 1% ؛محلول خوراکی ، در طیور CRD، برونشیت عفونی و  آنفولانزا در گوسفندئ و گوساله : پنومونی و سرفه. 50.لیپاویت ؛ ویتامین (AD3E)، در عوارض ناشی از کمبود های ویتامین A, D3, E. 51.سولفادیمدین سدیم ؛ درمان عفونت هایی مانند دیفتری گوساله ، گندیدگی سم ، منزیت و فوکوکسیدیوز دز طیور . 52.سولفادین؛ برای درمان کوکسیدیوز مکال و روده ای در طیور. 53.ویتابین ؛ بر ای درمان کمبود ویتامین Bدر طیور . 54. دامنوش لویین ؛ ضد عفونی روغنی . 55.کیمیا پریم ؛ دولتریم، در گوساله درمان عفونتهای تنفسی - روده ای و ادراری _ تناسلی. 56.سولفات پریم ؛ سوسپانسیون خوراکی ، درمان عفونت های باکتریایی دستگاه  تنفسی . 57. بولترون : ضد نفخ دام ها. 58.Alphos204b12 ؛ تزریق فسفر و ویتامین . 59.آمپولویتامین B_ کمپلکس ؛ تزیرق عضلانی و زیر جلوی برای درمان کمبود ویتامین های B. 60.آمپولبتامتازون ؛ تزریق عضلانی و داخل مفصلی. 61.ویتا فورت – ب ؛ ویتامینB کمپلکس ، محلول تزریقی در دام های مبتلا به کم خونی ، بی نظمی کار قلب و عروق و کبد. 62.ارس لیکامینوویت ( محلول خوراکی شامل : مولتی ویتامین + اسید آمینه )  ، افزایش سرعت رشد و کیفیت گوشت. 63.Amin&vit ؛، بهبود ضریب تبدیل غذا ، بهبود کیفیت گوشتو تخم مرغ. 64.ویتامین AD3EK3C ؛ کیمیاویت 5 ، محلول خوراکی ، جهت افزایش رشد و تولید ، جلوگیری از استرس. 65.کیمیاویت c فورت ؛ محلول خوراکی ویتامینA , D3 , E , C ، جلوگیری از  استرس گرمایی و واکسیناسیون ، افزایش جوجه در آوری و بهبود ضریب تبدیل. 66.فلومین ؛ محلول خوراکی فلومکوئین 20% ، در عفونت های پاستورلا و CRD  در طیور. 67.Fluxin20% ؛ فلومکوئین 20% ؛ درمان عفونت های گوارشی ، تنفسی و ادراری  . 68.فلوکوئید ؛ فلومکوئین 20% ، یک داروی آنتی باکتریال قوی و موثر در  درمان بیماری های عفونی . 69.کیمیالوویت – E ؛ مخلوط خوراکی ویتامین : در طیور تقویت سیستم ایمنی و  تأمین عناصر E ,B12 , Ca , Mg. 70.فرساویتل ؛ شامل مولتی ویتامین و الکترولیت همانند فرسافوریت در  پیشگیری از کمبود ویتامین A ,E, D3 و گروه Bدر هنگام ضعت ، بی اشتهایی. 71.کیمیا مولتی لیت S اختلالات و عوارض ناشی از کمبود الکترولیت ها و ویتامین ها در طیور. 72. انروفلوکساسین 10% ؛ یک آنتی باکتریال موثر و قوی . 73.انروکین 10% ؛ محلول خوراکی ، درمان بیماری های  باکتریایی . 74.سولوی وت ؛ درمان کوکسیدیوز طیور ، وبای طیور. 75.هپاتوتریت ؛ محلول خوراکی، درمان بیماری کبد چرب ، آلودگی قارچی ، استرس ، کمبود B12 . 76.دیپروسین پلاس ؛ پودر محلول در آب ، برای کنترل تب و بی اشتهایی در بیماری نیوکامل ، آنفولانزا وCRD. 77.ORS : دامی ؛ پودر الکترولیت خوراکی ، برای جبران آب و املاح از دست رفته به سبب اسهال. 78.پودر سوء هاضمه پی ؛ درمان اختلالات گوارشی ناشی از سوء تغذیه  واختلالات هضمی شکمبه. 79.مولتی پاریاویت ؛ ( پورد محلول در آب ) ، ترکیبی از 13 ویتامین جهت درمان آویتامینوز. 80.کوزامیکس پلاس ؛ پودر محلول، درمان عفونت های باکتریایی ، گوارشی و  تنفسی. 81.دکابکس ؛ مولتی ویتامین ، پودر محلول ، جلوگیری از راشی تیسم و  استئومالاسی در دام بالغ. 82.جرمی سایدپی ؛ محلول ضد عفونی کننده قوی برای کلیه سطوح و سالن ها. 83.کیمیا هگزین ؛ ( محلول خوراکی برم هگزین 1% ) ،یک ترکیب بازکننده برونشهاست. 84.آجر دودزای پیرافرم ؛ ضد عفونی کننده گازی برای مرغداری ، جایگزینی قدرتمند برای پرمنگنات – فرمالین . 85.بلوک ضد عفونی کننده دودزا فرمان ؛ از بین برنده کلیه عوامل بیماریزا. 86. Orega_stim ؛ محلول مایع برای سلامتی دام. 87.لورتویل 10% ؛ محلول خوراکی انروفلوکساسین 10% ، درمان بیماری های  عفونی. 88.Lincomycin 40% ؛ پودر محلول در آب ، درمان تنگش گان مار شیری ناشی از  درماتیت انگشتی پاپیلوماتوز. 89.ویتامین K3 ؛ محلول استریل تزریقی ، برای درمان علائم ناشی از کمبود Vitk. 90.ویتامین B1 ؛ درمان کمبود ویتامین درز موارد: درمان مسمومیت با سرب و اتیل گلیکول در دام کوچک. 91.ویتامین A ؛ درمان کمبود Vita از قبیل : کراتینه شدن ، گزروفتالمی ، کوری ،کاهش رشد و باروری. 92.بنتامایسنین 5% ؛ محلول تزریقی برای درمان عفونت های ناشی از اورگانیسم های حساس به بنتامایسنین ، درمان بیماری های روده ای ، اندومتریت ، متریت ، پایومترا. 93.بوپارواکون ؛ محلول تزریقی برای درمان تیلریوز در مناطق گرمسیر از طریق کنه ها. 94. وتاکوئید ؛ ( دکزامتازون)، محلول ابی تزریقی. 95.اکسی تترا سایکلین (OTC) ؛ درمان عفونت های جلدی ، زخم های عفونی و  درمان عفونیت های بین سم. 96.اسپری دیکلروفن ؛ اسپری DCP جهت پیشگیری و درمان گندیدگی سم ، کچلی و عفونت زخم های سطحی. 97.لاکسایتو ، (ملین و ضد نفخ ) ، مایع خوراکی ، به عنوان نرم کننده  مدفوع در درمان یبوست ، سفتی. 98.فرمالکس ؛ به صورت پودری ، اولین ضد عفونی کننده گازی در ایران ، قارچ کش و ویروس کش و باکتری کش. 99.محلول کلوگزیلنول 5% ؛ ضد عفونی کننده گازی در ایران؛ قارچ کش و ویروس  کش و باکتری کش. 100.کنسانتره ماءالشعیر طیور ، به صورت شربت غلیظ ، جایگزین خوراک کنسانتره  ای. 101. محلول گلوکا ؛ منبع غنی کلسیم و گلوکز برای گاوان تازه زا ، مکملی  برای زایمان. 102. های باکتر جنت 60 ؛ محلول ضد عفونی کننده ، فنلی ، یک ماده گندزا. 103. جرمی سایدپی ؛ غیر سمی ، معطر ، ضد عفونی کننده قوی برای کلیه سطوح سالن ها. 104. اسپرستپیک ؛ محلول ضد عفونی و ضد قارچ ، ضد قارچ آسپرژیلوس سالن مرغداری. 105. بهسایدین 5/1% ؛ محلول تیپ غلیظ 1 به 3 ، برای مراقبت پستان ها و محافظت ازتیت ها. 106.محلول میرتووت ؛ جهت التیام زخم های دهانی دام تب برفکی. 107. آب مقطر نوع یک پادینا ؛ برای کارهای دقیق آزمایشگاهی و شیمیایی. 108.دکستروز 5% ؛ محلول قابل تزریق ، آنفوزیون مانند سرم. 109. دکزا متازون 0.4% ؛ محلول استریل تزریقی برای درمان کتوز ( استونمی ) ، حالت شوک و استرس ، تسریع در زایمان. 110. دایورم ؛ قرص آلبندازول ، برای درمان کرم های گرد دستگاه گوارش و دیوی در گوسفند و بز. 111. سولفادیمیدین ؛ 2.5 گرمی ،50 عدد بلوس خوراکی ، درمان بیماری عفونی . 112. دونتل ؛ فبانتل 100 میلی گرمی ، درمان انواع نماترها و دستگاه گوارش و تنفسی. 113. سولفات منیزیم ؛ 40 – 20 % ، در موارد کمبود منیزیم شامل : انباشتگی شیردان ، کتانی شیردان و فلج زایمان. 114. مایکوسین 30 % ؛ ( تیل مایکوزین )، محلول تزریقی ، برای درمان پنومی و التهاب پستان و سقط جنین. 115. فسفر ؛ محلول تزریقی ، درمان ریکتیز در دام جوان و نرمی استخوان در دام بالغ و فلج بعد از زایمان در گاوهای شیری ، گنده خواری. 116.پماد شاخ سوز ؛ مخصوص حذف شاخ های گوساله ، درسن 5 تا 10 روزگی. 117. خمیر شاخ سوز پرسا ؛ مصرف موضعی در گوساله و بزغاله. 118.آتروپین 5% ؛ آمپول تزریقی آهسته و ریدی ، عضلانی ، زیرپوستی. 119. محلول تزریقی لینکومایسنین 5%+ اسپکتینومایسن 10 % 120. اکسی وت؛ 50 بلوس خوراکی و داخل رحمی ، ( اکستی تتراسایکلین ) ، درمان عفونت های تنفسی ، رحمی و اسهال در دام. 121.نئومایسین ؛ 50 بلوس خوراکی و رحمی ، درمان اسهال در دام. 122. قرص خوراکی اکسی تتراسایکلین ؛ برای درمان بیماری های عفونی دام. 123.پماد موضعی نئومایسین سولفات 1% . 124. انروفان 5 ؛ محلول تزریقی زیر جلدی و عضلانی ، درمان بیماریهای عفونی. 125. پارازول ؛ مبتدازول ، 50 بلوس قرص ، درمان کرم های گرد دستگاه گوارش و تنفسی. 126. قرص دامیا بندازول ؛ برای درمان کرم های گرد و پهن کپلک در گوسفند و بز. 127. پیرا کرم ، مرطوب کننده ، ضد عفونی کننده و نرم ، برای جلوگیری از ورم پستان و قمره پستان و زخمهای سطحی پستان و جلوگیری از ترک خوردگی پستان و پوسته پوسته شدن پستان. 128. بهاکتومین 10% ؛ امولسیون محلول جهت حمام دادن یا محلول پاشی در حمام ضد کنه. 129. محلول مک سیرو ؛ دیازینون 600 امولسیون ، مبارزه با انگل های خارجی دام بر روی کنه ها مگس های خونخوار و میازهای جلدی گوسفند و میاز زخم جلدی گوسفند و میاز زخم وبروی جرب و شپش گوسفند. توصیه های درمانی بعضی از داروها: 1.قرص ترسیول جهت درمان اسهال گوسفند. 2.قرص های دایورم و نیکلوزام جهت درمان بیماری کخ روده های گوسفند. 3. پودر رومینوتوریک اشتتها آور برای گوساله. 4. پارافین مایع ( لاکسایتو ) ملین و ضد نفغ. 5.محلول دیپروسین پلاس اثری مانند پودر خوراکی کیمیا سالاتث دارد. 6.برای ابتدای جوجه ریزی در سالن دادنن مولتی ویتامین B کمپلکس و AD3Eو  الکترولیت MIXODILضروریست. 7.قرص دایورم ، همان قرص هفت درد می باشد که در 45 روز اول آبستنی باید خوداری شود. 8.نیکلوزامید ضد انگل و کخ روده ای می باشد و موثرتر از دایورم می باشد. و به ا زای هر 15 کیلو گرم وزن یک عدد خورانده می شود. 9.محلول تزریقی لینکومایسنین 5% + اسپکیتنومایسین 10% همان آمپول شصت درد  می باشد. 10.قرص تترامایکلین 100 میلی گرمی برای درمان اسهال در مرغ و کبوتر مفید می باشد. 11.پودر پروپکسور 1% برای مقابله با کرم های جلدی دام. 12.پیراکرم و دام کرم برای نرم و ملایم نمودن پستان و مبارزه با ورم پستان. 13. شربت نبندازول برای درمان کخ روده ای ئر گوسفند نیاز است. 14. پودر دایراستاپ جهت درمان اسهال گوسفند می باشد. 15.آمپول هفت درد هما اکسی وت 5% است که برای فروش اکسی وت ( نام شخصی ، اسم روستا ، تعداد اکسی وت خریداری شده ، تعداد رأس دام) در دفتر یادداشت می شود. 16.دامنوش اویل یا بلوترول کم را می خواباند ولی پاوافین ملین کننده و شکم را صاف می کند. 17.پودر سوء هاضمه پی معده را تنظیم می کند و هم سوء تغذیه و هاضمه را برطرف می کند. 18.فلونکس 5% ( فلونیکسین ) محلول تزریقی ضد طب ، درد و التهابمی باشد. 19.پماد استریل پستانی کالوپن DCبرای پیشگیری از عفونت پستان ئر گاو در دوره خشکی. 20.وتاکوئید همان محلول تزریقی عضلانی است. 21.پماد موضعی نئومایسین سولفات 1% برای ترک پستان گاو می باشد. 22.محلول استریل تزریقی بوردگلوکنات برای جبران کمبود ca در دلم است. 23.پودر پرسا شیر خشک بدون چربی + ماده تقویتکننده ایمنی ( مخصوص مصرف در واکسیناسیون آشامیدنی طیور). 24.کانی یون سوپر مینرال پودر مکمل کنسانتره و مواد معدنی P , Ca برای گاو می باشد. 25.قرص رافکسان جهت درمان کرم جگر و کپک در گوسفند می باشد و به ازاء هر 20 کیلوگرم وزن یک عدد خورانیده شود.

مدیریت گله جوجه های گوشتی در شرایط استرس گرمایی

استرس گرمایی در طیور منجر به افزایش تعداد تنفس، افزایش pH خون، تولید لاشه های سبکتر و پرچرب تر، افزایش دفع الکترولیت های خون از قبیل سدیم ، پتاسیم ، کلسیم ، منیزیم ، فسفر ، آهن و بی کربنات ، رقیق شدن خون و کاهش هماتوکریت می شود. بعضی عوامل مدیریتی از قبیل تهویه مناسب سالن ، ،کاهش تراکم سالن و عادت دادن طیور به گرما و اعمال محدودیت غذایی ، اصلاح ترکیب جیره ، حذف پروتئین اضافی جیره و افزودن برخی الکترولیت ها و ویتامین ها در تخفیف استرس گرمایی موثر می باشد.انرژی جیره در شرایط استرس گرمایی باید از مواد خوراکی غنی از چربی تامین گردد.پلیت و کرامبل بهترین شکل غذا در این شرایط می باشد.مصرف آب خنک نیز سبب کاهش شدت تنفس (حدود 60 درصد) می شود.اضافه نمودن کلرید پتاسیم به آب آشامیدنی زنده مانی را تا 73 درصد افزایش می دهد.افزودن ویتامین E  و ویتامین C به جیره مقاومت طیور در مقابل استرس گرمایی را افزایش می دهد.افزودن 0/5 درصد بیکربنات سدیم و 3/0 تا 1 درصد کلرید آمونیوم یا زئولیت سدیم آلکالوز حاصل از استرس گرمایی را کاهش می دهد.افزودن بتائین سبب افزایش عملکرد جوجه های گوشتی می گردد. استفاده از تهویه تونلی سبب کاهش 20-30 درصدی مرگ و میر و 2-3 درصدی ضریب تبدیل می شود.   مقدمه  استرس گرمایی عملکرد تولیدی طیور را کاهش داده و سبب کاهش مصرف خوراک می شود چون بیش از 75 درصد انرژی قابل متابولیسم مصرف شده توسط جوجه های گوشتی به گرما تبدیل می شود و تضعیف سیستم ایمنی و افزایش بیماری می گردد. مرگ و میر بیش از 50 درصد در طول مدت گرما و رطوبت ناگهانی مشاهده شده است اما در پرندگانی که به شرایط گرمایی عادت کرده اند به ندرت به بیش از 10 درصد می رسد(10).  استرس گرمایی موجب تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولو‍‍ژیکی زیادی در بدن می شود که در صورت ادامه به دلیل ضعف بدن سبب مرگ می شود.با تغذیه ی انتخابی جیره ی پر چربی می توان این تغییرات فیزیولوژی را بهبود بخشید.فرایند برداشت، هضم و متابولیسم غذا به طور طبیعی با تولید حرارت همراه می باشد.از اینرو با افزایش دمای محیط، مصرف خوراک کاهش می یابد و طیور با کاهش مصرف خوراک سعی می‌ کنند از خود محافظت نمایند.جوجه های گوشتی خوراک دریافتی را حدود 6/3 درصد به ازای هر 1 درجه سانتی گراد افزایش در دمای محیط از 22-33 درجه سانتی گراد کاهش می دهند(13). کاهش غذای مصرفی دلیل اصلی عملکرد ضعیف در دمای بالا می باشد به همین دلیل جیره پیلیت و کرامبل و افزودن چربی و ملاس و افزایش خوشخوراکی سبب افزایش مصرف غذا می شود(7). در این مقاله برخی از اثرات استرس گرمایی بر جوجه های گوشتی و ارائه ی چند روش موثر و کاربردی تغذیه ای و مدیریتی برای کاهش اثرات زیان بار آن بر عملکرد جوجه های گوشتی مورد بازنگری قرار می گیرد.   تدابیر تغذیه ای هنگام افزایش سریع درجه حرارت محیط، مصرف خوراک برای مدتی در سطح طبیعی باقی می ماند لذا حرارت افزایشی ناشی از خوراک با دوره حداکثر استرس گرمایی همراه می شود.در دمای بالا این عکس العمل 4-5 ساعت پس از مصرف خوراک به بیشترین مقدار خود می رسد و اثر آن ممکن است 8-10 ساعت هم ادامه یابد(1). حرارت متابولیکی تولیدی در پرندگان گرسنه (در محدودیت غذایی) 20-70 درصد کمتر از پرندگان تغذیه شده می باشد(7).  در شرایط استرس گرمایی که 2 ساعت بعد از مصرف غذا دمای بدن 7-12 درصد افزایش می باید محدودیت غذایی ‌‌‌مانع از مرگ و میر می شود. غذا باید ترجیحا 6 ساعت قبل از شروع استرس برداشته شوند.این امر سبب افزایش زنده مانی می شود ولی تاثیر منفی بر عملکرد دارد.محدودیت غذایی نسبت به عادت دادن طیور به گرما دارای اهمیت کمتری است(8).  انرژی دریافتی مهمترین ماده ی غذایی محدودکننده ی عملکرد پرندگان در دمای بالاست.با افزایش دمای محیطی به بالای 21 درجه سانتی گراد انرژی لازم برای نگهداری حدود 30  کیلوکالری در روز کاهش می یابد.اگرچه انرژی لازم برای نگهداری در دماهای بالا کمتر است، ولی بیشتر انرژی بوسیله اتلاف هدر می رود. غذای مصرفی تقریبا 72/1 درصد به ازای هر 1 درجه سانتی گراد تغییر در دمای هوا (بین 18-32 درجه سانتی گراد) کاهش می یابد.اگرچه زمانی که دما بین 32 -38  درجه سانتی گراد باشد این کاهش خیلی بیشتر است (5 درصد افزایش به ازای هر 1 درجه سانتی گراد) (7). در صورت افزایش انرژی جیره باید تمامی مواد مغذی دیگر را نیز متناسب با آن افزایش داد.به حداقل رساندن مقدار اسیدهای آمینه اضافی به بهبود مصرف خوراک منجر می شود(3). در بین مواد غذایی جیره پروتئین بیشترین حرارت افزایشی را دارد،جیره با پروتئین کم بر عملکرد جوجه های گوشتی زمانی که دمای هوا زیاد است، اثر منفی دارد.جیره با پروتئین کم (15-20 درصد) حرارت تولیدی را افزایش می دهد و سبب افزایش هورمون تیروئید (T3) در جوجه های گوشتی می شود.کمبود آرژنین، لیزین، ایزولیسین، میتیونین و تریپتوفان سبب افزایش T3 پلاسما و افزایش حرارت تولیدی در جوجه های گوشتی تغذیه شده با جیره دارای پروتئین کم می شود(12). افزایش ماده خشک در ران و بالها در جوجه های گوشتی زمانی که با جیره دارای پروتئین کم تغذیه می شدند و اغلب در شرایط استرس گرمایی بودند مشاهده شده است. تغذیه جوجه های گوشتی با جیره دارای سطح پروتئین بالا در دمای 32 درجه سانتی گراد سبب افزایش انرژی نگهداری و کاهش عملکرد جوجه های گوشتی در شرایط استرس گرمایی می شود (13).      در برنامه تغذیه ای انتخابی، انرژی جیره باید از مواد خوراکی غنی از چربی (چربی یا روغن هایی با اسید چرب اشباع بیشتر(7)) مثل سبوس داخلی برنج و یا روغن های گیاهی تامین و طی ساعات خنک شبانه روز بخشی از آن در صبح و قسمتی نیز در غروب به مصرف برسد(1) زیرا چربی باعث افزایش خوش خوراکی می شود،به علاوه چربی با کاهش سرعت عبور مواد هضمی و در نتیجه افزایش استفاده از مواد غذایی ارزش کالریک بیشتری فراهم می نماید.تراکم انرژی در مدت استرس گرمایی باید 10 درصد افزایش یابد در حالی که تراکم دیگر مواد غذایی بایستی 25 درصد افزایش یابد(7). پرندگان انرژی زیادی را صرف استفاده از غذا می کند به همین دلیل غذاهایی با تراکم بالا مفید هستند.پلیت و کرامبل بهترین شکل غذا در شرایط گرم می باشد(10).   آب در بین مواد مغذی (انرژی،کربوهیدرات،پروتئین و چربی) چربی ها بیشترین مقدار آب را تولید می کنند (6/1 گرم به ازای تجزیه ی هر گرم چربی) به این دلیل تغذیه ی چربی در زمان استرس گرمایی به خنک کردن بدن طیور کمک می کند.کاهش شدت تنفس (حدود60 %) ناشی از مصرف آب خنک مشخص شده است(1).  دمای آب شرب باید 15-20 درجه کمتر از درجه حرارت محیط بوده و تعداد آبخوری ها حداقل 50% افزایش یابد(2).  از آنجایی که افزایش مصرف آب دمای بدن را کاهش می دهد پیشنهاد شده است که دمای آب در طول مدت استرس گرمایی 20 درجه سانتی گراد باشد و طبق گزارشات جوجه های گوشتی که تحت شرایط استرس گرمایی قرار گرفته اند اگر به مقدار 30 میلی گرم بر کیلوگرم وزن زنده، آب با دمای 41 درجه سانتی گراد بنوشند دمای بدن تغییر نمی کند ولی زمانی که آب با دمای 7/12 درجه سانتی گراد بنوشند دمای بدن 1 درجه سانتی گراد کاهش می یابد(13).   ویتامین ها و الکترولیت ها    در اثر استرس گرمایی ابقا پتاسیم در بدن کاهش می یابد.برای جلوگیری از عدم تعادل پتاسیم در شرایط استرس گرمایی، مقدار پتاسیم جیره برای جوجه های گوشتی 5/1 درصد در نظر گرفته می شود(1).  اضافه کردن کلرید پتاسیم به آب آشامیدنی بطور معنی داری میزان زنده مانی را از 15% به 73%  افزایش می دهد(3).      در آزمایشی 120 جوجه گوشتی 1 روزه را در 4 گروه بطور تصادفی قرار دادند (جیره پایه، 400 میلی گرم کرومیوم در کیلوگرم جیره،250 میلی گرم در کیلوگرم آسکوربیک اسید و 400 میلی گرم کرومیوم در کیلوگرم جیره به همراه 250 میلی گرم در کیلوگرم آسکوربیک اسید ).جیره ویتامین C و کرومیوم (بطور جداگانه یا مرکب) موجب افزایش وزن گیری جوجه ها (P<0.01) و غذای دریافتی (P<0.01) شدند.هم چنین موجب افزایش وزن لاشه (P<0.05) نیز شدند(11).      میزان اسید اسکوربیک پلاسمای طیور در معرض استرس گرمایی کم می گردد.میزان کسر تنفسی بطور معنی داری کاهش می یابد که نشان دهنده افزایش اکسیداسیون چربی ها یا نوسازی گلوکز می باشد.سرکوب سیستم ایمنی اتفاق می افتد.تمام این تغییرات موجب افزایش اسید آسکوربیک مورد نیاز می شود.افزودن 25 میلی گرم ویتامین  C به ازای 1 کیلوگرم جیره سبب حفاظت طیور در برابر استرس گرمایی می شود(1). ویتامین E به مقدار ppm 80  در طول استرس گرمایی مفید می باشد(10). استرس گرمایی جذب کلسیم و تبدیل D3  به شکل فعال آن را  که برای جذب و استفاده کلسیم ضروری است کاهش می دهد. افزایش بیش از اندازه مقدار کلسیم، مصرف غذا را کاهش می دهد به همین دلیل  کلسیم باید جداگانه به عنوان غذای انتخابی داده شود. نتیجه بهتر با تغذیه کلسیم در بعد از ظهر به دست آمده است. حداقل اندازه صدف و سنگ آهک جهت تامین کلسیم جیره و برای بهبود فعالیت سنگدان 1 میلی متر می باشد.       الکترولیت ها بویژه بی کربنات سدیم 5/0درصد یا 3/0 تا 1 درصد کلرید آمونیوم و یا زئولیت سدیم می تواند آلکالوز حاصل از استرس گرمایی را کاهش دهد. بی کربنات سدیم موجب تحریک مصرف آب و غذا در دمای بالای محیطی می شود. با افزودن این ترکیبات به غذای جوجه های گوشتی تحت استرس گرمایی،وزن گیری آنها تا 9/ 0 درصد افزایش می یابد(3). افزودن 63/0 درصد بی کربنات (25/6 گرم در لیتر) در آب مصرفی جوجه های گوشتی در شرایط استرس گرمایی مصرف آب را تا 20 درصد افزایش می دهد و در نتیجه سبب کاهش  مرگ و میر می شود. در مطالعات دیگر مشاهده شده است که مصرف آب و میزان رشد و تبدیل غذایی با افزودن 36/0 پتاسیم کلرید به آب بهبود بیشتری می یابد(13).  در جدول1  اثرات بیکربنات سدیم در کاهش  استرس گرمایی نشان داده  شده است. جدول (1). تاثیر بیکربنات سدیم بر عملکرد جوجه های گوشتی(6) کاهش مرگ و میر تنش گرمایی جوجه های گوشتی با بی کربنات سدیم در خوراک               درصد مرگ و میر     تیمارهای غذایی    کل         36تا 45 روز     29 تا 35 روز                 28-1 روز     (درجه حرارت عادی) (استرس گرمایی) (درجه حرارت عادی) کل سدیم(%) بیکربنات سدیم (%) 1/16 9/0 14 2/1 13/0 1/0 1/17 7/0 14 4/2 16/0 2/0